Monday, May 31, 2010

خالخاللي ماللا محمدباغيرين مزاري

بئش ايل بوندان اؤنجه، مجتبي پناهي آدلي ميانالي ديلداشيم و سونراليق دا سايين شاعير و آراشديريجي يولداش محمدصادق نايبي ايله بير بحثيميز اولدو ملا محمد باغير خلخالي حاقيندا. بوتون يازيلاري بورادا اوخويا بيلرسينيز. هئچ بيزيميز ده ايسه قوصور يوخ ايدي ملا محمد باغير آذربايجانليلارين ان بؤيوك ادبي افتخارلاريندا ساييلير و بو آرادا ميانا و خالخال دا ايسته‌ييرلر تاريخي جهتلردن دئسينلر كي او اؤز بؤلگه‌لرينين يئرلي‌سي‌دير و بئله‌ليك ايله اؤزلرينه بير باشقا باشي اوجاليق اله گتيرسينلر.

او چاغ اونلارين بير سؤزو بو ايدي كي : " اصلا سيز خالخاللي‌لار نه دئييرسينيز؟ ملا محمدباقر خلخالي نين آغيرلاما تؤرنينده، نئيه خالخاللي سوروملولاردان خبر يوخ ايدي و تكجه مييانالي مسؤولار وار ايدي لر؟! موللا محمد باغيرا دوزگون بير مزار و آنيت دوزلدنده سيز به هاردايدينيز و ...؟" من بو سؤزلره بير جاوابلار وئرديم، آنجاق هميشه بير فورصت آختاريرديم يولوم آقكنده دوشسه، قارابولاغا دا گئدم و گؤرم ميانانين كولتورل سوروملولاري اورادا نه ايش گؤروبلر. نئچه ايل‌دير گيلان يولو يئرينه ده كاغيذكونان و قارابولاق‌دان ساووشارام، آما هر دؤنه‌ يولون خارابليغي‌ و تله‌سمه‌يه گؤره قارابولاق دا دايانابيلمرم. چون دئيه‌رم بو گؤروش اوچون چوخ واخت قويمالي‌يام. البته قارابولاغا گيره‌نده هميشه بير تابلو گؤررديم، و يازي‌سينا دقتت ائتمه‌دن فيكر ائدرديم اوستونده يازيليب: "ماللا محمدباغيرين دوغما يوردو(زادگاه محمد باقر خلخالي)"، دئمه او زادگاه دئييل بلكي آرامگاه‌دير؛ و  اصلا فيكريمه يئتيشميردي كي او تابلونون يانيندا "قبير"، "آنيت" و يوخسا "يادبود" واردير، اطرافيندا ايسه قبريستان گؤرونموردو آخي! هر حال‌دا گئچن آي اورادا تابلونون يانيندا يئرده بير ياشيل پارچا گؤزومه ده‌يدي و تئز ماشيني ساخلاييب و گئتديم او پارچايا ساري. هن، او پارچاني ن آلتيندا بير قبير وار ايدي و او دا ملا محمد باغيرين مزار ايدي. پارچاني چكميشديلر كي او مزار داشي تميز قالسين و قارا بوياسي گون ايشيغي آلتيندا قورونسون. و بئله‌ليك بللي اولدو سوروملولارين ايشي، تكجه بير تابلو، بير مزار داشي و بير ياشيل پارچا دير! و من بئله دوشونورم ائله بونلار دا قارابولاقلي‌لارين اؤز ايشلري‌دير.

منجه شهريارين حئيدرباباسي ياييلاندان اؤنجه، ماللا محمدباغيرين ثؤعلبيه‌سي(تولكو ناغيلي) چوخلو آذربايجانلي‌لارين ائوينده تاپيلاردي و او كسينليكله آذربايجانين ان بؤيوك اديبلرين بيري‌سي ساييلابيلر. آنجاق اوزوجودور كي بئله بؤيوك شاعيرين مزاري بئله دورومدا ساخلانير. بير فاتيحه وئريب و نئچه دنه گؤروت ده سالديم:



مزار داشيندا يونولموش شئعر:
خبر آلسا بيري آديمي بالفرض --- اؤزوم اؤز آديمي قوي ائيله‌ييم عرض
فنون معرفت‌دن خالي‌يه‌م من --- محمد باقر خلخالي‌يه‌م من



Saturday, May 29, 2010

آناديلي قارشي‌سيندا

من هر بيلاق (وئبلاگ) دا ايسته‌سم يوروم قويام، يازاري اؤزونو تانيتديرسا، اؤزگئچميشينه(پروفايلينا) باخارام. بير ايكي آي دير مونجوق آدلي بير بيلاق ايله تانيش اولموشام. بو بيلاغين يازاري دونياليق فيزيك اوليمپيادلاريندا مقام اله گتيريب و جاوانليغينا باخماياراق آذربايجانين فيزيك بيليمينين نوخبه‌لريندن ساييلابيلر. اونون اؤزل باخيشلاريني آذربايجان دا كي كولتورل و كيمليك‌چي‌ليك، و وارليق‌چي‌ليق حركاتي حاقيندا اوخوياندا، اونون نوخبه‌ليغي‌ني اونودورام و يوروملاريمي دئييرم. بو ايكي صحيفه ده بيزيم ان چوخ دانيشيقلاريميزي گؤره بيلرسينيز: 1 و 2 .  آنجاق منيم نئچه يوروموم سيلينميش‌دير و نه‌ده‌نين ايسه بيلميرم! بير بيليم آدامي  كي بير ساده آدامين يورومونو سيلمز، يانيت وئرر!

او اؤز بيلاغيندا بير قيسا يازي ياياندان سونرا، يوروملارا اصلي يازيدان چوخ يانيت وئرر و بو باعيث اولور بير آز موباحيثه‌لر قاتيشسين. البته اونون يوروملاريندا اؤنملي سؤزلر گؤرمك اولور و آذربايجانين كولتورل چاليشقانلاري بونلارا ديققت ائتمه‌لي‌ديرلر. اونون بير يازي‌سي بئله دير:

بگذارید خاطره ای از مدرسه خودمان بگویم (مدرسه فرزانگان تبریز) یکی از هم مدرسه ای های ما که مانند شما از علاقه مندان آموزش زبان ترکی بود با مدیر صحبت کرده بود تا ترتیب کلاس آموزش ترکی بدهد. (این اتفاق در سال 70 افتاد) مدیر مدرسه همان طوری که می توانید تصور کنید مخالفت کرد. اما این تنها مدیر مدرسه نبود که مخالف بود بیشتر دوستان هم مدرسه ای من هم به این هم مدرسه ای توپیدند و گفتند حالا این همه ما درس داریم تو می خواهی زحمت ما را بیشتر هم بکنی؟! اشتباه نکنید این دوستانی که اعتراض کردند به زبان ترکی علاقه زیادی داشتند. اتفاقا در محاوره هم از اصطلاحات اصیل ترکی استفاده می کردند. آن روز ها مد بود که بچه ها دفترچه نظر خواهی از همکلاسی ها تهیه می کردند. یکی از این سئوالات آن بود که زبان مورد علاقه تان چیست. اکثریت جواب داده بودند زبان مادریم. آری! همگی علاقه مند بودیم. با این حال اهمیت آموزش دستور زبان و ادبیات همان زبان مادری را به طور مدون درک نمی کردیم. بزرگ تر هایمان هم به ما چیزی در این باره نگفته بودند.
---
چئويري: قويون اؤز اوخولوموزدان(تبريزين فرزانگان اوخولو) بير خاطيره دئييم. بيزيم اوخولداشلاريميزين بيري‌سي سيزين كيمي توركجه ديلينين اؤيريتمينه ماراقلي‌ ايدي و مودور ايله دانيشميشدي كي توركجه اؤيره‌تيم كيلاسيني قورسون(1370 جي ايلده). تصوور ائتديگينيز كيمي مودور موخاليفت ائله دي. آنجاق تكجه مودور دئييلدي كي قارشي‌دوردو، بلكي اوخولداشلارين چوخودا ، بو اوخولداشا ديلله‌نديلر و دئديلر ايندي بو قدر درس واريميز، سن ايسته‌ييرسن بيزيم زحمتيميزي چوخالداسان؟! يانليشليغا دوشونمه‌يين كي تپگي گؤسترنلر ايسه توركجه‌يه چوخلو ماراقلي ايديلر. اؤزوده دانيشيقدا اصيل توركجه سؤزجوكلري ايشه آپاريرديلار. او گونلر مود ايدي كي اوشاقلار صينيفداشلارين نظرلريني‌بيلمك ايچين دفترچه تهيه ائلرديلر. سورغولارين بيري‌سي "ماراق گؤسترديگينيز ديل نه دير؟" صينيفداشلارين چوخو دا آناديللريني يانيت وئرميشديلر. هن! هامي‌ميز ماراقلي ايديك. آنجاق آناديلي‌نين قيرامئر و گؤركسؤز(ادبيات)ونون اؤيره‌تيم اؤنه‌ميني باشا دوشموردوك. بؤيوكلريميز ده بو قونو دا بير شئي بيزه دئمه‌ميشديلر.

البته من بئله قارشي دورماني بيلي‌يورد دا گؤروردوم. بيزلر كي تبريز كيمي يئرده درس اوخوماميشديق و دبيريستان‌دا "آناديل" قونوسوندا هئچ زاد بيلميرديك، من اؤزوم ائو ده، اؤز اوتاغيمدا "تخت جمشيد" و "كوروش" گؤروتو دووارا وورموشدم! گينه تبريز ده قولاغا بير شئيلر يئتيشيرميش. تكجه بير زامان آسلاندوز و موغان سينيري يانينا گئدنده بير شئي‌لر دوشوندوم. و بيلي‌يورد دا او اؤيرنجيسل آيدينليق ايدي كي اويانديردي بيزلري. يازيق دوكتور دوزگونو هر جوما تئهراندان گتيريرديك اصفهانا، و بيرينجي دؤنه ماراق گؤسته‌رن اؤيرنجيلري، سونرالار زور ايله كيلاسا گتيريرديك و البته اؤزموز ده چوخ اؤيره‌نه‌بيلميرديك. نه توركجه ياخشي اؤيره‌نه‌بيليرديك و نه اؤز درسلريميزه ياخشي يئتيشه‌بيليرديك.

آناديلي و گئنلليك ايله بوتون ديللر اوشاقليقدا اؤيره‌ديلمه‌لي ديرلر و ايرانين بو اؤيره‌تيم دوزه‌نه‌يينده(سيستئمينده) بير 14-15 ياشيندا كي "كونكور"دا باشاري‌ الده ائتمك فيكيرينده اولان اؤيرنجي‌يه دئسين گل آناديلي‌ني ده اؤيرن، بللي دير خوشو دا گلسه، دئيه‌جك: «من "كونكور"دان چيخماق ايچين گرك عربجه، فارسجا، اينگليزجه و باشقا درسلرده "نومره" اله گتيره‌م و بو آرادا توركجه نه درديمه ده‌يه‌جك‌دير».  و ان ياخشي حالت‌ده توركلر بئله دئييريك: «قوي بو آشاماني دا گئچك، سونرا اؤز آناديلي‌ميزي اؤيره‌نه‌ريك»! حالبوكي ياش چوخالير و اؤيره‌نمك ايسه چتين‌له‌شير و سونرا اوشاق دا گتيريريك و اونلار داها بارشاري‌لي اولماق ايچين اونلار اوشاقليقدان فارسجا دانيشيريق!! و يازيقلار اولسون كي "آسيميلاسيون" ايران‌دا كونكور سيستئميندن بئله چيركين يوللار ايله تورك گنج اؤيرنجيلري اؤز آناديللريندن اولدوقجا اوزاقلاشديرير.

بيلي‌يورد و اؤيره‌تيم دؤنمينده، چوخلو بيليمسل ايشلرين داليسيجا اولان مونجوق بيلاغينين يازاري اؤز يازيلارينين آراسيندا باشقا بير قونو دان دا تعججوب ائليير:

علت شرکت نکردن دانشجویان تبریز در برنامه های ما هنوز برایم یک معماست. منتظرم یکی توضیح دهد که چرا دانشجویان تبریز و ارومیه و اردبیل در همایش های شرکت نمی کنند. اگر ایراد از سوی برگزاری است سعی می کنیم رفع نماییم. این یک مسئله جدی کاری است. ... علت چیست؟! دوری راه؟! راه که دورتر از فاصله تهران و لندن و یا کالیفرنیا ویا هلند نیست...
همین وبلاگ منجوق هم بین اصفهانی ها و یزدی خواننده بیشتری دارد تا بین تبریزی ها. حتی مشتریان اصلی داستان سارا یی که نوشتم اصفهانی ها و یزدی ها بودند! علت چیست؟!
---
چئويري: تبريز اؤيرنجي‌لرين قاتيلماماغي بيزيم پروقراملاريميزدا هله ده تاپماجادير! گودورم بيري منه آچيقلاسين نه ايچين تبريز، اورمو، و اردبيل اؤيرنجي‌لري بيزيم توپلانتيلارا گلميرلر. ايراد قورولماق دان ديرسا، چاليشاريق آرادان قالديراق. بو بير جيددي سورون دور. عيللت نه دير؟! يولون اوزاقليغي؟! يول كي تئهران- لوندون يا كاليفورنا و يا هولاندا دان اوزاق دئييل...
ائله بو مونجوق بيلاغي ايصفاهانلي‌لار و يزدلي‌لر آراسيندا تبريزلي‌لردن چوخ اوخوجوسو وار. حتي يازديغيم سارا ناغيلي‌نين اصل موشتري‌لري اصفهانلي‌لار و يزدلي‌لر ايديلر! نه‌دن نه دير؟!
بيزيم نوخبه يولداشيميز اؤزو اؤنجه جاوابلاري وئرير، آنجاق بير داها سوروشور! توپلانتي‌لارا قاتيلماماق نه‌دني "آناديلي" دير و "باشقا ديل‌ده" دوز دانيشا بيلمه‌مك دير. من يئدي سكيز ايل بوندان اؤنجه بير تيجاري توپلانتي دا دوزه‌تديگيم يازيليمي(سافت وئير - نرم افزار)" ايضاح ائديرديم. آچيقلاما قورتاراندان سونرا ائشيتديم كي نئچه دنه ژورناليست و قزئته‌جي يازيليما گؤره دانيشماق يئرينه، گوله-گوله بونا گؤره دانيشيرميشلار كي من تبريز‌لي‌يم يوخسا اردبيللي!! هله بيزيم بيليمسل توپلانتي‌لار ائله ده بيليمسل د عئلمي دئييللر مونجوق بيلاغي‌ني يازان يولداشيميز. ائله بونا گؤره دير كي بير تورك بيليم آدامي لوندون و كاليفورنيا يا گئدير و او اؤز مقاله‌سي يا آراشديرماسينا گؤره دانيشاندا ، بير آمئريكالي يا آوروپالي اونون لهجه‌سينه گؤره دانيشمير!! اورادا شوونيسم و ديله گؤره اؤزونو اوستون بيلمك سورونو يوخدور و تكجه آراشديرمانين كئيفييتينه ديققت ائليرلر! آنجاق ايرانين عئلمي و "دانشگاهي(!)" موحيطلرينده هله ده بير بؤيوك اولوسون ديلي و كيمليگيني اله‌ساليرلار(بوراني اوخويون: "لمپنيسم از سكوي ورزشگاه تا صندلي دانشگاه / لومپنيسم، ايستاديوم رفيندن بيلي‌يورد صندلي‌سينه دك").

مونجوق كيمي ده‌يه‌رلي بيلاغين دا چوخلو اوخوجوسو نه‌دن تبريز دئييل، بلكه ايصفاهان و يزد دن دير، بللي‌دير! کسینلیکله تكجه فارسجا يازماغا گؤره دئييل. بلكي اورادا توركلرين ايسته‌ديكلريني دوزگون آنلاماماغا گؤره دير! اصفهانلي و يزدلي‌‌ اوخوجولار بير تورك نوخبه آدامين، آسيميلاسيونو بؤیوک ظولم بیلمیه ن دوشونجه نی سئويرلر؛ و بو دوغال دير. تورکلر و تبريزلي‌لرين بئله يازيلارا ماراق گؤستر‌مه‌مه‌يي، دوز اونلارين تيراختور و آذربايجان تيملرينه حدسيز ماراق گؤستريب، و باشقا طرفدن علي دايي و كريم باقيري اولان تيمه ماراق گؤسترمه‌مك، نظیره سی ‌دير.

Thursday, May 27, 2010

Oyan - اويان

بو باشليغي گؤردوم:
"اویان" جایزه بهترین فیلم کوتاه جشنواره «ته رنتو» را دریافت کرد.
("اويان" فيلمي ايتاليا دا قورولان «تئرئنتو» قيسا فيلم فئستيوالي‌نين ان ياخشي اؤدولونو قازاندي)
خبر - ۰۵ خرداد ۱۳۸۹ - منبع : سینمافردا
و تئز خبري اوخودوم:
ايتاليا دا، آغلار گولر(ارديبهشت) آيي‌نين دوققوزوندان اوندوققوزونا قدر قورولان، اللي سكيزينجي طبيعت و داغليق فيلملرينه گؤره،  تئرئنتو فئستيواليندا، اسماعيل منصف يؤنتيمي ايله دوزه‌لميش "اويان" قيسا فيلمي، اولوسلار آراسي ياريش بؤلمه‌سينده، ان ياخشي قيسا فيلم اؤدولونو (جايزه‌سي‌ني)  اله گتيردي.
‍ژوري هئياتينين بيانييه‌سينده دئييلميش كي يؤنتمه‌ن بو فيلم‌ده، باجاريقلي بير روايت ده، ايرانين بوگونو و كندلرينده اولان ياشام فضاسينا باخيب كي گؤزلري نازلاياراق، ايرانلي‌لارين ده‌يه‌رلي گله‌نه‌كلريني(سنت‌لريني) ايسه گؤسترير.

بورايا قدر اؤز آختارديغيمي تاپابيلمه‌ديم. "اويان" سؤزجويو توركجه‌دير. فيلمين آدي توركجه اولسا، ديلي ده توركجه اولمالي‌دير؛ آنجاق آذربايجانا گؤره هئچ زاد گؤرمه‌ديم. باشقا سايتلار همن خبري يازميشديلار. دئديم ائله گئديم فئستيوالين اصلي سايتينا باش ووروم، اورادا دا  آذربايجانا گؤره بير شئي يازماميشدي و فيلمه ايسه باخابيلمه‌ديم(باغلانتيلار: 1 - 2).


فئستيوالين رسمي سايتي ايكي آچيقلاما دا، بئله يازيلميشدير:

Iran Mountains. The everyday-life of a young post-man who delivers mail on both sides of the border.
چئويرمه:"ايران داغلاري. سينيرين ايكي يانينا مكتوب آپاران بير پوستچونون گونده‌ليك ياشامي."


Shot in the isolated mountains of Iran, this short film tells the story of a young postman who takes letters from one side of the border to the other. The house of an old shoemaker is always on his round. The shoemaker’s daughter anxiously awaits letters from her husband, who is a prisoner on the other side of the barbed wire that marks the border. One day the young postman discovers that it is not her husband sending the letters.
چئويرمه: "(فيلم) ايرانين ايزوله اولونموش داغلاريندا چكيلميش. بو قيسا فيلم، سينيرين بو تاييندان او تايينا مكتوب آپاران بير گنج پوستچو حاققيندا دير. بير قوجا باشماقچي‌نين ائوي اونون گونلوك يولوندادير. باشماقچي‌نين قيزي هيجان و راحاتسيزليقلا ، تيكانلي مفتيللي(سيم خاردار) سينيزين او تاييندا توتوقلانميش ارينين مكتوبلاري‌ني گؤزله‌يير. گونلرينين بيرينده گنج پوستچو باشا دوشور كي مكتوبلاري گؤنده‌رن او آروادين اري دئييل... "

خاريج ده ياشايان تانيشلارين بيري‌سيندن ايسته‌ديم، بو فيلمه باخيب گؤرسون جريان نه دير. او دا دئدي وئرديگين ويدئو آدرئسي، فيلمدن بير 36 ثانيه‌ليك كليپ دير؛ آنجاق ايچينده اردبيل-آستارا آغزيندا توركجه دانيشيرلار...

توركجه آدلي و توركجه ديللي آذربايجان گله‌نه‌كلري حاققيندا دوزه‌لينميش فيلميميزه گؤره ده اولوسلار آراسي جايزه آپارديق، آنجاق بيزيم وارليق گيزلي قالدي...
اويان منيم خالقيم...

تومبه‌‌تين

آشاغي‌دا كي گؤروتو بوردا گؤردوم. يئتميش ايله ياخين دير كي تومبه‌تين دوشوب؛ آنجاق ياراتديغي شوونيسم هله ياشايير.

اؤز آراميزدي نه ياراشير بئله آداما "تومبه‌تين" دئيه‌سن:


Tuesday, May 25, 2010

آيدين گله‌جك

ايستاديوما گيرنده گؤردوم، آناليزلر و اؤن‌گؤرولريم(پيش‌بيني) بو دؤنه دوغرو چيخماياجاق! گؤروردوم بير سايي توركجه دانيشاراق گئديرلر و سؤزلرينه ديققت ائدنده، بيليرديم كي بونلار آذربايجان ييغماسي يوخ، بلكه پئرسپوليس يانداشي ديرلار! اؤزومله بئله دئييرديم كي هله تيراختور اولدوقجا اؤز ايشيني گؤرمه‌ميش و تئهران يئرينده و تئهران توركلري آراسيندا تبريز ده كي "آنلام" يارانماميش و نئچه ايل زامانا احتياجيميز واردير. قرار اولسايدي بوتون توركلر سونوجا گؤره تجربه‌سيز تاخيملاري ياري يولدا بوراخماييب و بئله چتين چاغلار دا اؤز ايشلريني اؤتوروب و آلقيش ايچين گلسه‌ايديلر چوخدان ايدي بيز اولوسال هدفلريميزه  يئتيشميشديك و اوندان علاوه، آذربايجان‌ تاخيملاري فوتبولدان اوستون اولاي دا اولمازدي. بئله بير دوشونجه ايله اؤزومو راضيلاشديراركن گيرديم ايستاديوما؛ و  "اوچ‌يوز" فيلمينده‌كيلر كيمي، اونلار مينين قاباغيندا، ان قئيرتلي توركلر ايله بيرليكده "ياشاسين آذربايجان" ايله، دايانيش و دايانيشماني باشلاديق. و البته يئرينيز بوش "گور...هاي آبي(گؤي چؤل ائششكلري)" و حتي باشقا توركجه يامانلار دا ائشيتديك، آنجاق تورك بئله زامانلار اسگيك گتيرمز! سيز بونو ياخشي بيليرسينيز؛ دوخسان مينين قارشيسيندا هئچ نه دن واز گئچمه‌ديگيميزه گؤره اللريميز وار!

و او آرادا الدن گئتميش قهرمانلاريميز، دايي و كريم ايديلر كي ديلداشلارينا اولونان ايهانتلر قارشيسندا هئچ عورضه و چيخار گؤسترمه‌ديلر. حالبوكي بير آي بوندان قاباق، ائله بو ايكي نفر افغانلي‌لارا گؤره راحاتسيز اولدولار و گئجه ياتابيلمه‌ديلر! اولابيلر اونلار تكامول تاپيب و ائششكليك دن چيخميشلار، چونكو اصيل آذري حيسابلانيرلار!! و بونلار هئچ بيري‌سي مني راحاتسيز ائتميردي؛ آنجاق ايستاديومدان ائشيگه چيخاندا "تبريز جيريخ‌دي" سؤزونو ائشيدنده حاليم توتولدو. بللي ايدي كي بونو پئرسپوليسلي‌لرين آراسيندا تورك ده چوخ وار و بو سؤزو يوزه يوز توركلر دئييرديلر. لهجه‌لري ده يوخ ايدي، و  اوزوجودور كي هله بونو قانماميشلار، اوتوب-اوتوزماماغا اؤنم وئرمه‌ين ديلداشلاري، نه ايچين آذربايجان تيملرينين آرخاسيندا دورورلار. نئچه گون بوندان قاباق يولداشلاريميزين بيري‌سي ايله، "كيملر بيزه چوخ ضربه ووروب" قونوسوندا دانيشيرديق. من دئييرديم، فارسلار دا تقصير يوخدور، هر نه چكيريك اؤز آراميزدا اولان دوشونجه‌سيزلردن چكيريك. و او دا دئييردي هن ائله بيز گرك مارادوناني اؤتوروب و غضنفرلري توتاق!! و دونن اؤزگه‌يه يالتاقلانان غضنفرلر بيزه ياني-قيني وئريب و دئييرديلر: "تبريز جيريخ دي"!!و اولارمي بير آدام اؤز وار اولدوغونو ايسته‌مه‌سين! هئي ...

ليوانين بوش بؤلوموندن چوخ دانيشديم، آنجاق گلن يئدي- سككيز مين پولاتچي‌دان چوخ آز يازديم. دوزون ايسته‌سه‌نيز اورادا كي دورومو نه دئمك اولور و نه يازماق. اؤرنك ايچين بو گؤرونتويه باخين؛ بو قيز اوشاغين گؤزلريندن سيز نه دويورسونوز؟ منجه بو قيز آتاسينين يانيندا، دوخسان‌مين يامان دئيه‌ن قارشيسندا قورخمازليق اؤيرنير و آيدين گلجكه اينانير و فيكر ائدير:


دونن كي اويونداكي آلقيشلامالار و سئوينجلردن نئچه دنه گؤرمه‌لي كليپ حاضيرلاميشام. بورادا باخابيلرسينيز:

Sunday, May 23, 2010

تئهران دا قوناق دئييليك

رسول خطيبي فينالين تئهران‌دا اويناناجاق ياريشا گؤره بير سؤزلر دئييبدير. آنجاق او سؤزلرين باشليغي(تيتري) ياييندا و سايتلاردا فرقلي‌دير. اوزاق‌دان باخانلار و دئمه‌لي "آذربايجان وار اولسون" سؤزونو خوشلاماينلار بئله يازيبلار:
خطيبي: "خوشحال مي‌شوم، جام را كريم باقري بالا ببرد"!
و بيري دئمير كي آخي نئيه؟ ياني خطيبي‌‌ گئچن هفته‌ ده كي اولايلاري و توركلرين دايي و باقيري‌ني قيراغا قويوب، و تكجه تبريز تيملريني سئومكلريني قولايجا اونودوب و تعارف ائتمه‌سي اؤنملي اولوبدور! حالبوكي او تئهران دا قوناق اولماديقلارينا آرخايين دير و دئيير: "بيزه ايستاديومون يوز ده اونون وئره‌جكلر، آنجاق امينم كي ايستاديومون ياريسي بيزي آلقيشلاييب و تئهران توركلري بيزي تك قويماياجاق".
و بئله دير كي اؤزموزونكولر بئله اويغون باشليق وورموشلار:
خطيبي: "نصف آزادي ما را تشويق خواهند كرد" - gftfans.ir
و دوغروسو دا بودور. ائله كي تيراختورون تئهرانداكي اويونلاريندا گؤردوك، هم پرسپوليس و هم استقلال قارشيسيندا، تاماشاچيلارين ياريسي تيراختورو آلقيشلاديلار. و بونون تعججوبو يوخدور! گئچن ايللرده استقلال و پرسپوليس ايچين 70-80 مين نفر آزادي ايستاديومونا گلنلرين ياري‌سي تورك ايديلر؛ چونكو تئهران اوستانيندا ياشايانلارين ياري‌سي توركدور! ولي ايندي  دوروم ده‌ييشيلميشدير و آذربايجاندان تئهرانا گلن تاخيملار، رسولون دئديگي كيمي تك باشينا بوراخيلمير.

بوگون ده پئرسپوليسين باشقاني كاشاني، سانكي بيليب تراختورچولار بو دؤنه پولاتچي اولوب و ايستاديوما گله‌جكلر، و دئييب كي گؤستريش فولادين تاماشاچيلاريني ايكينجي طبقه ده اوتوردون؛ چونكو شهريستانلي‌ديرلار و تئز يئتيشه‌جكلر! بير ده يوخدو اونا دئسين سيزين يانداشلارينيز كيمي ائله بونلارين چوخو دا تئهران-كرج‌دن گله‌جكلر:



فدراسيون يارديمجي‌سينين اؤن‌گؤروسو‌

گئت گئده آذربايجانلي‌لارين ايچينده‌ايسه سوروملولوق و مسؤوليت دويغوسو آرتيرير و بو يقين كي خالقين اونلارين داليسيندا دورماغا گؤره دير. گسترش فولادين صاحيبي، زنوزي ايسه فوتبول فدراسيونو اصفهانلي يارديمجي‌سي، تاجين، ساچمالارينا بئله ياناشيب و اونون سؤزلريني ائله‌شتيرميشدير. او فينالين ايكينجي اويونوندان قاباق دئييب كي قهرمامليقلار اصفهان و تئهران تاخيملارينين آراسيندا بؤلوندو!! زنوزي دا دئييب كي فدراسيون سوروملوسو، ياريش اوينامادان و سونوج بللي اولمادان ايندي‌دن نئيه پئرسپوليسي قهرمان بيلير؟ اولمايا ايندي‌دن بيز اودوزدورموسونوز و دئميرسينيز؟ بئله ديرسه دئيين بيز تئهرانا گلمه‌يك! آنجاق بو سؤزلره باخماياراق، بيز آذربايجان خالقي‌نين حاقلاريندان قولايحا واز گئچمه‌ريك، و بوتون گوج ايله قهرمانليق و گئديش اويونون سونوجونو جوبران ائتمك ايچين چاليشاجاييق."

و من ده بئله اومودوم وار كي گؤستريش و پولاتچيلار تئهران دا قهرمان اولوب و آذربايجانين آسيادا كي ايلك و چيخارلي تمثيلجي‌سي اولاجاقلار.

Thursday, May 20, 2010

ناراحتي يك آذربايجاني اصل


از حرفهای علي دايي در مصاحبه اي كه پس از بازي با گسترش فولاد انجام داد، چنين متبادر شد كه گويا در ميان آن جمع پنجاه هزاري نفري حاضر در ورزشگاه فقط يك آذربايجاني درست و حسابي و اصل وجود داشته، و خودش بوده‌است.  در مصاحبه ديگري كه در زير قسمتي از آن را خواهيد خواند، ايشان اظهار ناراحتي كرده در مورد اينكه چرا رسانه ها بدون اطلاع از صحت و سقم خبر مشكوك حمله فيزيكي بعد از اتمام بازي را به سرعت منتشر كرده‌اند.
يقينا كارهاي علي دايي تا آنجا كه به شخص خود مربوط مي شود به احدالناسي ارتباط ندارد؛ ولي اي كاش علي دايي كه با توجه به مصاحبه مورد اشاره قبلي، درباره منش و رفتار و احساسات آذربايجاني‌هاي اصيل به زعم خود تعاريفي دارد، به اين خاطر هم ابزار ناراحتي مي كرد كه انتشار اخبار كذب باعث وارد شدن خدشه به حيثيت ميليونها آذربايجاني هم مي شود، و اي كاش،  تكدر خاطر و گلايه اش از رسانه ها، فقط به خاطر نگراني خانواده و آشنايانش نبود!

" سوال: دليل ناراحتي شما از برخي از رسانه ها پس از اتفاقات تبريز چه بود؟
دايي: چون خبر نادرست اعلام شده بود. من نمي گويم اتفاقي نيفتاده است اما از رسانه ملي دلخورم که اگر خبري را مي بيند از صحت آن مطلع شود و بعد خبر را منتشر کند.

سوال: بالاخره متوجه نشديم شما چرا ناراحت هستيد، به دليل اينکه خبر زده شده يا به دليل اينکه خبر پررنگ تر شده است؟
دايي: همه ما خانواده داريم. من در ايران و حتي خارج از کشور دوستان زيادي دارم اما با خبري که پس از بازي با گسترش فولاد منتشر کرديد شب من و خانواده ام را خراب و تلخ کرديد. هيچ جاي دنيا اين طور نيست.

سوال : از کدام قسمت خبر ناراحت بوديد؟
دايي: وقتي که خواندم حرفي از چاقو به ميان آمده يا علي دايي راهي بيمارستان و درمانگاه و بستري شده است، ناراحت شدم. شما قضاوت کنيد اين خبر درباره خودتان از رسانه ملي پخش شود. چه اتفاقي مي افتد؟

سوال: طبيعتا ناراحت مي شويم.
دايي: خدا پدر شما را بيامرزد. خدا وکيلي بايد با اين حرف ها يک مستند بسازيد و به مردم نشان دهيد. با حرف هايي که پس از بازي با گسترش فولاد منتشر شد فقط مي گويم نياز به ساختن يک مستند است."

- Football3.ir | من با حاج حبيب يا علي گفتم بدون او كار نمي كنم. (view on Google Sidewiki)

مطلب قبلي وبلاگ را هم بخوانيد: "دايي نبايد ناراحت باشد".

Tuesday, May 18, 2010

دايي نبايد ناراحت باشد

سالها بود كه گولن‌آي( ماه خندان/ارديبهشت) آذربايجان را نديده بودم. با توجه به اينكه پس از سالها يك "قيرخ ايكيندي*"(چهل عصر) تمام عيار در آذربايجان روي مي دهد و گولن آي هم يك گولن‌آي به معناي واقعي است و از سوي ديگر بازي پولاتچي‌ها (گسترش فولاد تبريز) مي خواهند بازي رفت فينال را با پرسپوليس انجام دهند، گفتم چند روزي بروم خلخال و از آنجا هم به قول فارسها يك توكه پا بروم تبريز ببينم اين غوغاي استاديومشان را. استاديومهاي تهران و كرج را كه رفته ايم، ولي اين استاديوم عظيم تبريز شايد يك چيز ديگر باشد. به پيش بيني آب و هوا اعتمادي نبود و هر كسي يك چتر با خود به همراه داشت، و شانس آورديم آن روز استثنائا باران نباريد. بازي ساعت چهار بعد از ظهر يك روز غيرتعطيل برگزار مي شد و شايد به جز همين پنجاه هزار نفر فرصتي براي حضور در استاديوم نداشتند. ولي همين پنجاه هزار نفر غوغاي صد هزار نفري برپا كرده بودند. حواشي اين بازي را پيش از اين نيز شنيده ايد و نمي خواهم در مورد چند و چون آن صحبت كنم و يك راست مي روم سراغ سوژه اصلي يعني علي دايي. ستاره جهاني فوتبال؛ ستاره اي كه نورش آن روز براي آذربايجاني‌ها هيچ فروغي نداشت و متاسفانه بيشتر يك سياه چاله بود تا يك ستاره! من كه فكرش را نمي كردم به محبوب سالهاي نه چندان دور خود بگويم "داش باشيوا بئقئيرت"!


راستش را بخواهيد نمي خواهم ژست افرادي را بگيرم كه بعد از انجام كاري عجيب و غريب، درصدد لاپوشاني و امر و نهي ديگران دربيايد. من هم ميان دهها هزار نفري بودم وقتي كه ديدم دايي جهت وانمود كردن اينكه حرفه اي است و آذري بسيار اصيلي(!) است، بعد از زدن گل برتري كنار خط زمين طوري بالا و پايين مي پريد كه انگار همان فوروارد بيست و چندساله به تيم ملي عربستان گل مي زند و شادي مي كند! اين بالا و پايين پريدنهاي دايي كه به زعم خود يك آذري اصيل است، براي پنجاه هزار آذربايجاني غير اصيل(!) كه گاهگداري جهت تاكيد بر غير اصيل بودن خود فرياد سر مي دهند: "تورك ديلينده مدرسه، اولمالي‌دير هر كسه" بسيار زشت بود. و براي همانهايي كه پس از هر گل خوردني و هر باختي حتي به اهميت همين بازي، جهت روحيه دادن به بازيكنان ترك و غير ترك تيمهاي محبوب خود مي گويند : "عئيبي يوخ"! ولي به راستي اين بالا و پايين پريدنهاي دايي  و عدم تذكر به بازيكنان تيمش جهت تلف نكردن بيشتر وقت، چرا بيش از حد عيب داشت كه آذربايجاني‌ها در شماتت كارهاي فرزند آذربايجان فرياد مي زدند دايي ضد فوتبال، و داش باشيوا بئقئيرت!

با توجه به اينكه در چند بازي قبل چنين رفتاري در تبريز مشاهده نشد و حتي دايي با وجود تساوي يا غلبه تيمش هم تشويق شد، فكر مي كنم هيچ كسي نتواند اين عمل و عكس العمل ها را تعبير و تفسير كند.  ولي يك نكته را با قاطعيت مي توان گفت  شعارهايي  كه عليه دايي سر داده شد همانند ديگر رفتارها و شعارهاي منحصر به فرد تماشاگران آذربايجاني فوتبال، فراتر از فوتبال است.  در اين ميان دايي نبايد خيلي هم ناراحت باشد و مخاطب اصلي لزوما در داخل ورزشگاه تشريف ندارد! دايي سپر بلايي بود براي همه آذربايجاني‌هايي كه فارغ از نقش و جايگاه خود در جامعه، و فارغ از تخصص و نوع فعاليت خود فكر مي كنند كه ديگر به آذربايجان احتياجي ندارند. آن روز آذربايجاني ها ثابت كردند همانگونه كه مي توانند فرزند خود را به اوج افتخارات رهنمون كنند، ولي بي اعتنايي، بي مهري و عدم همدلي ببينند، به سادگي هم به قعر بكشانند.

پ. ن. 1: 
در مورد خبر مشكوك حمله فيزيكي به دايي بعد از پايان بازي، بايد خاطرنشان كرد كادر فني و مديريتي پرسپوليس قبل از انتشار خبر و اهانت به هويت سربي مربي اصيل و بازيكن فوق ستاره‌اش يعني كريم باقري، بابد خودشان به توافق مي رسيدند كه آيا با سوزن ته گرد حمله شده، يا با آمپول آلوده، و يا با چاقوي ضامندار؟ يا كسي آمده وشگون گرفته و يا اينكه كار كار يك زنبور  و پشه سمچ بوده و يا ...

پ. ن. 2:
هنوز در حال سير خاطرات و احوالات همان بازي بودم، كه مشغول خواندن ايميل يكي از دوستان غير ترك  شدم كه  چندين جوك  فرستاده بود. البته آدرس ايميل من در ميان ليستش است و به خيلي ها از اين ايميلهاي بامزه و با حال و ... مي فرستد. يكبار دوستانه به او تذكر دادم هر ايميلي فوروارد مي كني بكن، به استثناي جوكهاي قوميتي و نژادي. او هم به خواهش من عمل كرد، ولي  احتمالا از روي سهو دوباره جوك فرستاده كه از قضا يكي از جوكها مربوط به فوتبال مي‌شد:

ترکه با یه خر داشته فوتبال بازی میکرده. میان بهش میگن بابا این چه کاریه مگه آدم با خر فوتبال بازی میکنه؟ ترکه میگه اونقدرها هم خر نیست، 2 هیچ جلو ست!

ديگر حال و حوصله سرزنش و  اندرز و نصيحت و تذكر و ... نداشتم! بلافاصله چنين جواب دادم:
اگه منظورت بازی با پرسپولیسه، اونا یک هیچ برنده شدند!

فكر مي كنيد چه پاسخي بدهد خوب است؟ بخوانيد پاسخ را:
وای به خدا اصلا حواسم نبود این جوکها رو واسه شمانفرستم !!!!
واقعا ببخشید! اصلا منظوری نداشتم.
گويا رفقاي غير همزبان در حالت بهينه سعي مي كنند عذرخواهي بكنند و بگويند منظوري نداشتند و اينكه دوباره نفرستند! وگرنه رك و پوست كنده مي گويند كه بين خودمان حتما از اين جوكها مي گوييم و به ريشتان مي‌خنديم. جهت استحضار توسط آذربايجاني‌هاي كاملا اصيل و حتي غير اصيل!!

پ. ن. 3:
مطلب بعدي وبلاگ را هم بخوانيد: "ناراحتي يك آذربايجاني اصل"!

--------------------------------

* - "قيرخ ايكيندي" يعني "چهل بعد از ظهر يا چهل عصر" در فصل بهار بعد از عيد نوروز كه چهل عصر پشت سر هم باران ببارد.

بنيان آموزش و پرورش يا آسيميلاسيون

به محمد بهمن بيگي لقب بنيانگذار آموزش و پرورش در ميان ايل قشقايي داده شده است! ولي وقتي افاضات سرتاپا ضد و نقيض را از زبان وي مي خوانيم، در حالي كه خود ترك قشقايي بوده، به راحتي مي توان نتيجه گرفت كه اسكان عشاير هم بهانه اي بيش نبوده تا يك قوم بزرگ را به صورتي سيستميك از خودبيگانه كنند.
به جاي اينكه القابي را كه برازنده شخصي مثل ميرزا حسن رشديه است به افرادي همچون بهمن‌بيگي بدهيم، بهتر است او را بنيانگذار آسيميلاسيون بدانيم تا آموزش و پرورش! آخر اين چه نوع  دستگاه آموزش و پرورش بوده كه نگران لهجه و زبان آن جامعه نبوده و اگر آنها فارس بوده‌اند چه نيازي بوده كه وي و دستگاهش(!) فارسي را به "فارسي‌مدانـ"ـها(يكي از طوايف قشقايي) به بهترين وجه ممكن ياد بدهند!

راجع به:
"بهمن بیگی در پایان در بیان اعتقادش نسبت به لهجه عشایر گفت: نگران لهجه عشایر نیز نیستم. ما باید بدانیم که زبان همه ایرانیان فارسی است و یکی از بهترین فارسی یاد دهندگان ایران من و دستگاه من بوده است. به هر حال کلید حل همه مشکلات را سواد و عدالت می دانم به جای این مسائل باید به فرم پرداخت اعتقاد دارم اگر گویش های داخلی را تقویت کنیم، این به ضرر زبان فارسی است."
- محمد بهمن بیگی: «عشایر» سوژه ای شده تا برخی با آن دکترا بگیرند! view on Google Sidewiki


Sunday, May 9, 2010

تراختورچي‌ قهر نمي كند

تورج عاطف كه در يكي از نوشته هاي قبلي اش خود را به دليل داشتن اصل و نسب آذربایجاني دوستدار تراختور معرفي كرده بود، سخنان زير را در وبلاگش منتشر كرده است:

"تيم تراكتور سازي كه در هر بازي خانگيش نزديك به 80000 تماشاچي دارد در 33 بازي خود تنها 11 بار برده است آمارها مي گويند سيل طرفداران تراكتور تنها در 33 در صد بازيهاي تراكتور شادمان به خانه رفته ودر 67 در صد مواقع مغموم بودند اين اتفاق براي تيمهاي پر طرفدار نظير ملوان 70% و شاهين بوشهر 73%و مس كرمان70% و مقاومت سپاسي75% و ابومسلم و استقلال اهواز 79% بوده و طرفدارانشان را غمگين و شايد منزجر از فوتبال كرده اند مي پرسيم با اين آمار بايد تعجب كنيم كه چرا فوتبال ما هر روز كم بيننده تر مي شودو طرفدارانش فراري مي شوند ؟"

- فوتبال من - چرا تماشاگران فراري مي شوند؟ (view on Google Sidewiki)


نمي دانم او چقدر تراختورچي ها را شناخته، ولي به ضرس قاطع مي گويم كه خيلي كم شناخته است. اگر او در بازيهاي تراختور چه در تبريز و چه در شهرهاي ديگر حضور نيافته باشد، حتما از تلويزيون صداي "عئيبي يوخ" گفتن تراختورچي ها را از تلويزيون شنيده استآ و حتما سخنان شخصي نه چندان محبوب همچون مايلي كهن را نيز در تمجيد از طرفداران تراكتور شنيده است كه  اين سنت شكنان فوتبال ايران با وجود باخت تيمشان هر دو تيم غالب و مغلوب را تشويق كرده اند. تراختوري ها اگر قرار بود فراري شوند همان هفته‌هاي اول فراري مي شدند؛ ولي شاهد افزايش تصاعدي و  شگفت انگيز تشويق كنندگان تراكتور، چه در بازيهاي خانگي، و چه در شهرهاي ديگر بوديم.

آبانماه پارسال با وجود آنكه تيم تراختور در عين شايستگي با نتيجه دو - يك به پرسپوليس در استاديوم آزادي باخت ، شايد اگر تذكر نيروي انتظامي نبود، تا پاسي از شب هم، نوازنده دوره گرد گارمون، مدام آهنگهاي درخواستي براي رقص آذري مي زد و دهها تراختورچي هم مي رقصيدند.

تشويق تراختور توسط تراختورچي ها نه تشويق جهت برد صرف و عبور توپ از خط دروازه است، بلكه تشويق جهت همبستگي بيشتر است و نگرفتن نتيجه مطلوب در بازي، نه تنها آنها را مغموم نمي كند و فراري نمي دهد، بلكه  جاذبه فراتر از فوتبالي كه تراختور دارد باعث جلب توجه بيشتر شده و هر روز خيل بيشتري را هم جذب مي كند و خواهد كرد. اين فرقي است كه تراختور با بقيه دارد! و تنها عاملي كه شايد باعث هشياري و تقلاي بيش از پيش مسؤولان، كادر فني و حتي بازيكنان تراختور جهت مديريت بهتر  باشگاه و كسب نتايج دلخواه شود، حضور تراختور جهت تشويق تيمهاي ناشناخته‌اي همچون گسترش فولاد است كه چه بسا با شكست دادن پرسپوليس و قهرماني در ليگ حذفي و كسب سهميه آسيايي جايگاهي رفيع‌ همچون تراختور در ميان تركهاي آذربايجاني پيدا كند. شماتت و ناسزا گفتن در ورزشگاه‌ها و يا قهر كردن و فراري شدن، فرهنگ آذربايجاني جماعت نيست.


Saturday, May 8, 2010

تيراختور: شولوق كئچي، يوخسا قاپاز آلتي؟

گئچن هفته تيراختورون تبريزده اويناناجاق سون اويونوندان بير گون قاباق، بير فارسجا مقاله يازديم. بو وئبلاگين اوخوجوسو آز اولماق ايچين، اونو گؤندرديم تراختور سايتلارينين بيريسينه و اوردا دا ياييلدي(تراختورفنس). يازي نين باشليغي "تراختور؛ سپر بلاي فوتبال ايران" ايدي؛ بو يازي نين باشليغي‌ني سئچنده، بو سورغو بئينيمه گلدي كي "سپر بلا"نين توركجه‌سي نه اولار. فيكر ائله‌ديم فارسجا يا دا اينگليس ديليندن گيريب؛ آنجاق سؤزلوكلرده بير شئي تاپابيلمه‌ديم. ياديما دوشدو  فرانسالي يازار، "دافنه دو موريه"نين بو آددا بير كيتابي وار؛ اينتئرنت ايله چتين ليك ايله باشا دوشدوم كي اينگيليز آدي Scapegoat دير. يعني حئيوانلار آراسيندا قوربانليغا لاييق گؤرونن حئيوان. و بو حئيوان دا نه اولا بيلر؟ بللي دير كه شولوغ كئچي!!
Azerdict سايتيندا آذربايجان توركجه سينده كي قارشي‌سي دا "قاپاز آلتي" يازيلميشدي! داي اؤلوردوم گولمك‌دن. دئديم بونو توركجه‌سيندن يازسام تيراختورچولارين خوشونا گلمز! ائله  فارسجا يازيب "سپر بلا" دئسه‌ك داها اويغون دور.

ايران فوتبولونون شولوخ كئچي‌سي يا قاپاز آلتي‌سي، ياني تيراختورا گؤره يازديغيم فارسجا مقاله‌ني، بير آز ائديت ايله آشاغي دا اوخويابيلرسينيز:

تراختور؛ سپر بلای فوتبال ایران

بی شک می توان گفت حضور تراختور و طرفداران بی شمار آن در ورزشگاهها باعث جذابیت منحصر به فرد فصل 88-89 لیگ برتر شد. و این در حالی بود که سرخابیهای پایتخت و حتی دایی و باقری، در میان ترکها به شدت احساس غریبگی می کردند. شاهد حمایت هواداران بی نظیری بودیم که حتی نقشی غیر قابل انکار در حضور تیم دیگر آذربایجان یعنی گسترش فولاد در فینال جام حذفی شدند و حتی در اصفهان و کرمان خواستند از تشویق به سبک تراختور تقلید کنند، البته فرق هویت طلبی و شوونیسم را ندانستند که فعلا بماند!

ولی سنت شکنی آذربایجانی ها بدون تبعات هم نبود و در هر بازی خارج از خانه (به جز تهران و کرج) شاهد اهانتهای فراوانی بودیم که نثار مردم آذربایجان می شد. در بوشهر، در اصفهان ، و در مشهد که نسبت به آذربایجانی ها بی مهری می شد و کمیته انضباطی فدراسیون و سازمان لیگ وقعی به درخواست طرفداران و مسؤولان باشگاه تراختور نمی نهاد؛ و از سوی دیگر شاهد ناداووریها و قضاوتهای مغرضانه هم بودیم ولی در هر بار وضعیت بدتر می شد. امروز هم شاهد خبر جریمه باشگاه تراختور به مبلغ پنج میلیون تومان بودیم به دلیل اینکه طرفداران تراختور در بازی با پرسپولیس خوب رفتار نکرده اند! و برای ما عجیب نبود در حالی که همین جمعه قبل در کرمان بدترین توهینها به آذربایجانی ها شد و هنوز هتاکی آنها را فراموش نکرده ایم که جریمه می شویم! و ساعتی از شنیدن خبر جریمه تراختورچی ها نگذشته بود که سورپرایز شدیم! عزیز محمدی از مردم آذربایجان شرقی، و نه همه ترکها و آذربایجانی ها، به دلیل اینکه در کرمان مورد اهانت واقع شده اند عذرخواهی کرد و گفت شما جدی نگیرید،فردا هم حداقل هشتاد هزار نفر بیایید به ورزشگاه؛ ما خودمان با آنها برخورد قاطع می کنیم. البته این شاید برای کاستن از شدن خشم آذربایجانی ها است که فردا در استادیوم سهند تبریز تشویق و شعارهایشان شدیدتر خواهدبود؛ ولی گویا نمی دانند که ترکها پاسخ توهین را با هتاکی نمی دهند!

البته این سؤال هم مطرح می شود که چرا عزیز محمدی پس از سی و دو بازی هم اکنون به فکر رفع کدورت و در صدد دلجویی از اهالی آذربایجان (فقط شرقی) برآمده است؟ مگر در بازیهای قبلی اهانت و بی مهری نمی شد؟ هم اینک چه شده؟
کافی است اخبار را بخوانیم و بدانیم که این هفته ناظران کنفدراسیون فوتبال آسیا به ایران آمده اند و دارند کم و کیف تیمهای لیگ برتر ایران را بررسی می کنند و این شایعه هم وجود دارد که می خواهند از سهمیه ایران در جام قهرمانان آسیا کم کنند. هفده باشگاه دیگر که جز پول و پله و امکانات چیز دیگری ندارند و به قول ترکها، قوناخ قاباغینا چیخاتمالی فقط تیراختور دی! یعنی این فقط و فقط تراختور و تراختورچی های پرشور و با فرهنگ هستند است که می توانند جلوی میهمانان خارجی آبروداری کنند و باعث شوند ای اف سی دست به سهمیه های ما نبرد!

و واقعا جای افسوس دارد، جور و مصیبت و جریمه و فحشش نثار تراختور می شود ولی برای تیمهای دیگر سهمیه جور می شود! . کاش کنفدراسیون فوتبال آسیا یک سهیمه مجزا به افتخار آذربایجان و تراختورچی ها در نظر می گرفت. مگر یوفا برای اسکاتلند و ولز سهیمه های مجزا در نظر نمی گیرد در حالی که جزو کشور انگلستان هستند؟ البته ما داشتن استحقاق را با عمل ثابت می کنیم و انشاء الله پولاتچی ها با حمایت دهها هزار تراختورچی پرشور، با شکست دادن پرسپولیس به نمایندگی از آذربایجان و ایران در رقابتهای آسیایی حضور پر افتخاری خواهد داشت.

آیدین. ک

Thursday, May 6, 2010

رضا سيدحسيني، آناديليميز، و شجاع‌الدين شفا

منجه بو آنادولو توركجه‌سي‌نين بؤيوك ادبي اثرلريني فارس ديلينه چئويرن آذربايجانليلار، آذربايجان توركجه‌سينه اؤنملي قوللوق ائتمه‌ميش، يا ائده ‌بيلمه‌‌ميشلر و چوخلو فارس ديلي ادبياتيني زنگينلشديريبلر. نه‌دن ايسه نه دير بيلميرم. آنجاق بوگون آيدين فيرنگي‌نين بلاگي واسيطه‌سي ايله "رضا سيد‌حسيني" آدلي بير مترجم ايله تانيش اولدوم. اورادان بير موصاحيبه يه يؤنلديم. بو مصاحيبه‌ني يوسوف انصاري جنابي ائله‌ييب و "گفتگوي منتشر نشده با زنده‌ياد رضا سيدحسيني (رحمتليك رضا سيدحسيني ايله ياييملانماميش بير دانيشيق)" باشليغي ايله يازميشدير. بو يازي نين باشلانغيجيندا مصاحيبه‌ني آپاران دئيير كي رضا سيدحسيني اؤزو اؤنردي كي دانيشما توركجه السون، آنجاق من بونو فارسجايا چئويريب ياييرام. من ايسه دانيشيغي اوخوماميش علي‌الحساب بئله بير يوروم قويدوم: " اولورسا اونونلا اصل توركجه آپارديغينز دانيشيغي دا يايين. عادت ائله ميشيك هر نه يي فارسجا يازاق سونرا تقصيري ييخيريق خالقين بوينونا اللر وار".

دانيشيغين بيرينجي سوال و جوابي چوخ ياخشي و اؤنملي ايدي! چوخ جاليب دير كي رضا سيدحسيني حتي قوزئي آذربايجان طرفيندن ايسه خطر احساس ائلير و بو خطري فارسلاشماق ايله يان-يانا قويور! و باشقا طرفدن بئله دوشونورموش بيزيم ديليميز توركييه ديلي كؤلگه‌سينده حذف اولابيلر! حالبوكي يولداشلارين بيري‌سي دئميش كيمي، آناديليميزه هولا قوشوبلار گئديب ايشينين دالينا! اونلاردان بير شئي‌لر اؤيرنمه‌سه‌يديك نه اولاردي تانري بيلير! يوروم دا دئديگيم كيمي اصل موصاحيبه توركجه ايميش و من بير داها اونو گرك توركجه‌يه چئويرم (فارسجا دانيشيق يازينين سونوندا):


انصاري: بيرينجي سورغوم آذربايجان توركلرينين آنا ديلي حاققيندا دير. سيز ايستانبول توركجه‌سيندن چوخلو ترجمه‌لر ائدن بير يازار كيمي، و اؤز آناديلينيز ايسه آذربايجان توركجه‌سي اولاراق، اؤز آناديليميزه يازماق دغدغه‌سي اولانلارا نه اؤنريرسينيز؟

سيدحسيني: آناديليميز اوچ ياندان خطر ده دير و اوچ دسته دن ضربه يئيير. بير قروپ، دوز توركييه‌كيمي يازماق ايسته‌يه‌نلرديلر. هن، توركييه‌نين گليشميش ادبياتي واردير، آنجاق بيز اونلارا قاتيشابيلمريك و بئله اولورسا، آرادان گئده‌ريك. نه‌دني ايسه يوخدور. اوندان باشقا، توركيه ده بير عجيبه اولاي اوز وئريب و ديللري ده‌ييشيلميشدير؛ او دا بو اليفبا كؤلگه‌سينده اولموش. ياني ديل يوموشانميش و توركييه ديلينده خ و ə و ... يوخدور. بلي، بو اؤزو ايچين اينجه‌له‌نميش بير ديل‌دير و اؤز شكيلين الدن وئريب. بيز كي اونلار كيمي دانيشميريق! البته اونلار بيزه ساري گلنده، ديللري آذربايجان توركجه‌سينه ياخينلاشير. ياخشي ديلدير، آما اؤزلرينه.
ايكينجي دسته قوزئي آذربايجاندا دانيشيلان ديلين يانداشلاري‌ديرلار. اونلار ديلي بيزيم ديله ياخين‌دير (ياواش ياواش قورخورارم سيدحسيني اردبيلين آغزينا دا بير ديل دئيه!)، آنجاق اونلارين ديلينده آوروپا-اوروس ائتگي‌سي واردير.
ان پيسي ده، رسمي اورقانلارين توركجه-فارسجاني بيربيرينه قاتماغي‌دير و من بيلميرم بو ايشين فايداسي نه‌دير. ياني بو يورد دا، بو اوچ دسته، باعيث اولموشلار اؤز آناديليميز اونودولسون و گئرچكده بو حئييف‌دير. من بو يورد دا "صالح عطايي"يه وئرديگيم ده‌ير، اونون اؤز ديليميزين قيمتي‌ني بيلمك، و اؤز ديليميزده اوسلوب يئيه‌سي اولماق دير و بو چوه اؤنملي‌دير. بونا باخماياراق كي بئله تجربه آز اله گليب.
صالح "منيم آدلاريم" آدلي بير رومان يازيبدير. نئچه واخت بوندان قاباق تبريز ده بو كيتابي گؤردوكدن سونرا ، اوتوردوم و اونون بير فصليني چئويرديم(بو رومانين ترجمه‌سي آسان دئييل) كي چوخ دا تميز چيخدي. بدبختليك بورادا دير كي من تزه‌ليك‌ده اؤز اطرافيما تؤكولن كيتابلار و يازيلاري ايتيريب و حوصله ائتميرم اونلارا بير نظم وئريب دوزه‌م. من صالحين گلجه‌يينه اومودوم وار. آنجاق تكجه بير ال‌دن سس چيخماز. گرك صالح كيمي آداملار تاپيليب و ياواش ياواش بو ديل‌ده ادبيات آرايا چيخا. هردن صالح اؤز آناديليميزدن بير سؤزجوك دئيير و من او اونوتموش حاليندا اولاراق، او كلمه‌ني ائشيدنده كئف ائليه‌رم! بو اوچ اولاي باعيث اولوبلار اؤز ديليميزن اونودولسون.
تصادفا، غولامحسين ساعدي او چاغ منه دئدي سن چوخ ياخشي توركجه يازيرسان. من ايستانبول توركجه‌سينه تسلطومون اولماغينا باخماياراق، آما اؤز ديليميزه ده يازارديم.
ايندي ائله بو دانيشديغيم ديل –آذربايجان توركجه‌سي- همن راديو توركجه‌سينه اوخشايير. چون دادانميشام و بيزيم طرف ده ياخشي دانيشيب ، يازماغين اساسي تمرين ايسته‌يير. آسان دئييل، و ديلي خاراب ائله‌ميشلر و آدام گئرچك‌دن تعجب ائله‌يير صالح عطايي نئجه، بو ياخشي‌ليق دا يازير. *

"شجاع الدين شفا"ني كي چوخوموز بيليريك نه آشيري شوونيست و آنتي توركلرين بيري‌سي ايميش. سون سورغو نون جوابيندا رضا سيدحسيني، شجاع الدين شفا يا گؤره بو سؤزلري دئييب:


ترجمه حال و حوصله ايسته‌يير. ترجمه ياشامي اداره ائتمه‌يير. آنجاق بير سايي چاليشيرلار ترجمه‌ني چؤرك آغاجي ائتميشلر. تاسسوف ايله ايشله‌ديكلرينين چوخلوغونو باخمايارق، چئويريلري تميز چيخمير... "شجاع‌الدين شفا"نين يادينا دوشدوم. شفا قومارباز ايدي و پولا احتياجي وار ايدي. هميشه اوتوروب دونياليق اثرلري خاراب ائله‌ردي و تئزتئز چئويرردي. بير واخت گؤردوم، پهلوي درباري بونو آپاردي كولتورل مشاور ائله‌دي و من دئديم پهلوي درباري عؤمرونده بير دفه اؤلكه‌نين ادبياتينا قوللوقچولوق ائتسه، ائله او دا بو دور كي ايرانين ادبياتي‌ني شفانين اليندن نيجات وئردي. **

آنجاق كاشكي رضا سيدحسيني ياشاماق حاليندا اولايدي و من اونا اؤز باخيشمي بئله دئيه‌رديم: اتفاقا شفانين حوكومت ايچينه گيريب و كولتورل مشاوره وئرمه‌سي توركلرين ضررينه اولوب! او اوتوروب بير بوجاخ دا اؤزو ايچين چئويرسه‌يدي، بوندان ياخشي ايدي كي ميليونلار توركون آناديلي و وارليغي‌ني سيستئماتيك چئويريب، آسيميله ائتمه‌سينه چاليشسين!

هر حال دا تانري سيدحسيني‌يه رحمت ائله‌سين. ياخشي موصاحيبه ايدي.


يازيدان سونرا:

گؤردوم ايمله‌شك بلوقو دا بو موصاحيبه‌يه توخونموشدور. رضا سيدحسيني‌‌نين " آناديليميز اوچ ياندان خطر ده دير" سؤزونه گؤره، تكجه بير قيسا و اويغون باشليق‌دا سوروشوب كي: "سيز هانسي ياني توتدونوز؟"!

----------------------------------------------------------------------

* -
انصاری: اولین سؤالی که دارم درباره‌ی زبان مادری ما ترک‌های آذربایجان است. شما به‌عنوان کسی که از زبان ترکی استانبولی ترجمه‌های زیادی کرده‌اید و زبان مادری خودتان ترکی آذربایجانی است، چه راهکارهایی برای کسانی که دغدغه‌ی نوشتن به زبان مادری خودمان دارند پیشنهاد می‌کنید؟
سیدحسینی: از سه ناحیه، زبان مادری ما در خطر است. یکی، کسانی که می‌خواهند ما عین ترکیه بنویسیم. بله، ترکیه ادبیات پیشرفته‌ای دارد ولی ما نمی‌توانیم قاطی آن‌ها بشویم و اگر این اتفاق بیفتد، اصلاً حذف خواهیم شد. دلیلی هم ندارد. گذشته از آن، یک حادثه‌‌ی عجیب در ترکیه اتفاق افتاده است و این زبان تغییر یافته است؛ آن هم فقط در سایه‌ی این الفبا. یعنی زبان نرم شده است و مثلاً دیگر در زبان ترکیه خ وجود ندارد و یا ا و یا... بله این زبان زبان ظریفی است برای خودش، ولی شکل خودش را از دست داده است. ما که مثل آن‌ها صحبت نمی‌کنیم! البته وقتی آن‌ها سمت ما می‌آیند زبان‌ آن‌ها هم تا اندازه‌ای به زبان ترکی آذربایجانی نزدیک می‌شود. زبان خوبی است، برای خودشان.
دسته‌ی دوم کسانی هستند که طرفدار زبان آذربایجان شمالی هستند. زبان آن‌ها به زبان ما نزدیک است، منتهی، تأثیر زبان اروپایی- روسی در زبان آن‌ها وجود دارد.
از همه بدتر، دستگاه رسمی است که ترکی و فارسی را قاطی هم می‌کند و من نمی‌دانم این کار چه فایده‌ای دارد. یعنی در این سرزمین، این سه دار و دسته، باعث شده‌اند زبان مادری خودمان فراموش شود و این واقعاً حیف است. من در این سرزمین ارزشی که برای «صالح عطایی» قائل هستم، این است که او قدر زبان خودمان را می‌داند و در زبان خودمان صاحب سبک است و این خیلی مهم است. با این‌که این تجربه خیلی کم اتفاق افتاده است.
صالح رمانی به اسم «نام‌های من» نوشته است. چند وقت پیش در تبریز نشسته بودیم که این کتاب را نگاه کردم ـ ترجمه‌ی این رمان آسان نیست ـ نشستم یک فصل از رمان را ترجمه کردم و خیلی هم تمیز درآمد. بدبختی این است که من تازگی‌ها کتاب‌ها و نوشته‌هایی را که دوروبر میزم می‌افتند گم می‌کنم و حوصله هم نمی‌کنم نظمی به آن‌ها بدهم. دوست دارم این ترجمه را پیدا کنم و به‌عنوان نمونه، حرفی که می‌زنم آن را ارائه بدهم. من به آینده‌ی صالح خیلی امیدوار هستم. ولی متأسفانه یک دست صدا ندارد. باید کسانی مثل صالح پیدا بشوند و کم‌کم در این زبان، ادبیات به وجود بیاید. گاهی صالح کلمه‌ای از زبان مادری خودمان می‌گوید و من که این کلمه را فراموش کرده‌ام، با شنیدن آن کلمه کیف می‌کنم. نفوذ این سه مورد باعث این مسئله شده است که زبان مادری ما فراموش بشود.
تصادفاً غلامحسین ساعدی در آن زمان به من می‌گفت تو خیلی خوب ترکی می‌نویسی. من با اینکه به طور مسلط ترکی استانبولی را بلدم، ولی به زبان خودمان هم می‌نوشتم.
حالا همین زبانی که من دارم با آن حرف می‌زنم ـ ترکی آذربایجانی ـ به همان ترکی رادیو شبیه است. چون عادت کرده‌ام و از طرف ما هم درست صحبت کردن و نوشتن به تمرین اساسی نیاز دارد. آسان نیست و زبان را خراب کرده‌اند و آدم واقعاً تعجب می‌کند چطور صالح عطایی می‌تواند به این خوبی بنویسد.

** -  ترجمه حال و حوصله می‌خواهد. ترجمه زندگی را اداره نمی‌کند. منتهی بعضی‌ها که تلاش می‌کنند از راه ترجمه زندگانی کنند متأسفانه آن‌قدر کار می‌کنند که ترجمه‌های‌شان تمیز در نمی‌آید... یاد «شجاع‌الدین شفا» افتادم. شفا قمارباز بود و اغلب به پول نیاز داشت. مدام می‌نشست توی آثار جهانی خراب‌کاری می‌کرد و تندتند ترجمه می‌کرد. یک وقت دیدیم دربار پهلوی این را برد کرد مشاور فرهنگی دربار و من گفتم دربار پهلوی در عمرش اگر یک خدمت به ادبیات این مملکت کرده باشد، آن‌ این است که ادبیات ایران را از دست شفا نجات داد.


Tuesday, May 4, 2010

لمپنيسم از سكوي ورزشگاه تا صندلي دانشگاه

چندي پيش مطلبي مفصل با عنوان "از صندلی دانشگاه تا سکوی ورزشگاه مطالبات یکی است" نوشته و در اين وبلاگ منتشر كردم كه البته نيازي هم به بسط مطلب نبود و هر كسي قادر است با سيري در تاريخچه فعاليتهاي فرهنگي و ضد شوونيستي آذربايجاني ها به اين نتيجه برسد كه جنبش دانشجويي و روشنفكري آذربايجان تأثير خود را بر جامعه گذاشته و توانسته آنها را همراه با خود كرده است. يك مثال بارز آن حضور گسترده تمامي اقشار جامعه در ورزشگاههاي فوتبال به حمايت از تيمهاي تراختور و گسترش فولاد آذربايجان است كه بر خلاف ديگر مسابقات فوتبال به ندرت مي توان شعار ضدفرهنگي و اهانت در آن شنيد و مسابقه‌اي هم نيست كه برگزار شود و در عين جذاب و ديدني نباشد، و از سويي "تورك ديلينده مدرسه" هم در آن نشنيد حتي اگر سعي شود صداي تماشاگران به آنتنهاي تلويزيوني راه نيابد! اينها را داشته باشيد ببينيم روند شوونيستي چگونه عمل كرده است:

- يكشنبه اين هفته يكي ديگر از بازيهاي خارج از خانه تراختور برگزار شد. تعداد نه چندان كمي از تماشاگران ميزبان به جاي الگو قراردادن نحوه تشويق آذربايجاني‌ها، از راه دور آذربايجاني‌ها را مورد محبت(!) قرار داده و به مراتب بدتر از تماشاگراني كه در بوشهر و مشهد و اصفهان به تركها فحاشي كردند و متأسفانه يا خوشبختانه تلويزيون هم از شدت صداي آنها نكاست. البته خيلي از افرادي كه به استاديومهاي خارج از آذربايجان مي روند شنيدن چنين شعارهايي برايشان عادي است و چه بسا خيلي از تركها اين نظر را داشته باشند كه مسابقه فوتبال است ديگر! اين كار آنها طبيعي است؛ شعار ديگري كه بلد نيستند و بايد فحش بدهند تا بتوانند در ليگ برتر باقي بمانند و ... و خلاصه قضيه جدي نبود. به تركها خيلي اهانت مي شود و اين هم رويش! مثلا يك جناب روحاني كه پارسال در محفلي خصوصي پشت سر تركها خودگويي و خودخندي مي كرد!

- امروز در وبلاگ وبلاگ خبری-تحلیلی دانشجویان تورک دانشگاه صنعتی امیرکبیر خبري ديدم با عنوان «توهین به ملت تورک در یک مراسم رسمی در دانشکده علوم اقتصادی و اعتراض دانشجویان آذربایجانی» كه در آن آمده:

بار دیگر شاهد توهین و بی احترامی سیستم شوونیسم به ملت تورک آن هم در یک مراسم رسمی در دانشکده علوم اقتصادی بودیم. 12 اردیبهشت ماه در مراسمی که با عنوان "تجلیل از اساتید دانشکده علوم اقتصادی" با همکاری انجمن اقتصاد این دانشکده برگزار می شد، مجری مراسم با وقاحت و بی شرمی تمام ملت تورک را مورد تحقیر، توهین و هتاکی خویش قرار داد که این عمل شنیع وی اعتراض آذربایجانیهای حاضر را برانگیخت. به طوری که دختر دانشجوی آذربایجانی با رفتن روی صحنه سالن آمفی تئاتر اعتراض شدید خود را به هتاکی مجری ابراز داشت و خواستار معذرت خواهی مجری و مسئولین شد. جالب این است که علی رغم این اعتراض ها مجری مراسم و مسئولین دانشکده حاضر به معذرت خواهی نشدند.
به تركي نظر دادم كه چرا خبر چنين اتفاقاتي جزئي را منتشر كرده و بزرگ مي كنيد؟! اگر كارهاي ما  به جاي طلب حق و حقوق معطوف شود به واكنش نشان دادن به رفتارهاي شوونيستي ديگران، مطالبات هم لوث مي شود و دوباره ذكر اينكه به تركها خيلي اهانت مي شود و اين هم رويش و... و باز هم اين نظر را دارم، ولي يك واقعيت بسيار تلخ و مهم را بايد بيان كرد ، كه باعث شد من هم به قضيه اهانت در يكي از معتبرترين مراكز دانشگاهي كشور بپردازم:

اگر اقدامات فرهنگي دانشگاهيان آذربايجاني از صندلي دانشگاه تا سكوهاي استاديوم برد و تأثير دارد، آيا در مقابل نمي توان گفت اعمال لمپني و شوونيستي از سكوهاي ورزشگاهها به محافل دانشگاهي راه پيدا كرده است؟ راستي چه فرقي است ميان يك تماشاگر فحاشي كه در يك رويارويي فوتبال به هويت تيم مقابل توهين مي كند با يك فردي كه لقب دانشگاهي را يدك مي كشد؟ و چرا ادبيات و رفتار يك فرد عوام و كم سواد بي گناهتر كه در اوج هيجان فحاشي و اهانت مي كند، بايد الگوي رفتاري فردي در دانشگاه باشد آنهم جايي مثل دانشكده علوم اقتصادی تهران؟ برنامه ها و چشم اندازها و استراتژی های دانشگاههاي معتبر بين المللي را نگاه كنيد؛ همگي بر سر اين رقابت مي كنند كه نخبگاني را از فرهنگهاي مختلف جمع كنند تا سطح علمي و اعتبار آن دانشگاه فراتر رود، ولي در محیط دانشگاهی  و  در مراسمی که برای "تجلیل از اساتیدش" برگزار می کند به هويت و فرهنگ نيمي از جمعيت مملكت  و چه بسا نیمی از همان اساتید و دانشجویان و دیگر حضار فرهیخته اهانت مي شود! و چه رابطه ای است میان بی نزاکتی و هتاکی و تمسخر فرهنگهای  دیگر با ارج و قرب نهادن به نخبگان علمی در یک محفل دانشگاهی؟ و وای به حال جامعه ا ی که آینده اش ساخته و پرداخته چنین محافلی باشد!

انگار همین دیروز بود؛ خاطرم هست که سال 81 ، در دانشگاه تربیت معلم تهران به اصطلاح دکتری محمودی نام، به ترکها صفتی نامناسب داده بود که خود لایق آن بود. همانموقع دانشجویان آذربایجانی او را سر جایش نشاندند. ولی گویا عالمانی که خط مشی شان را از مکاتب چاله میدانی تقلید می کنند دوباره قوت قلب گرفته اند تا کارشان را تکرار کنند و از کرده خود اظهار ندامت هم نمی کنند. بیراه نیست تا دیر نشده اینان را جهت آموختن اصول اولیه تمدن، مبادي آداب و طرز برخورد ، نود دقیقه تمام، روی سکوهای ویژه میهمانان یکی از ورزشگاههاي آذربايجان نشاند.



سخت يا آسان

چند سال قبل ديدگاه يك زبانشناس بل‍ژيكي را در مورد جملات مركب تركي ترجمه كرده و مقدمه‌اي هم به آن اضافه كردم:
دیدگاه یک زبانشناس بلژیکی درباره زبان ترکی - قسمت دوم
دیدگاه یک زبانشناس بلژیکی درباره زبان ترکی - قسمت اول


و دوباره، خواندن مطلب جالبي با عنوان سخت‌ترين زبان دنيا و مخصوصا قسمت زير باعث شد، كامنت مفصلي بدهم كه گفتم بد نيست در آنايوردوم به عنوان يك پست منتشر شود:
"برایِ ایرانی‌ها شايد نزديك‌ترين زبان به زبانِ فارسی (به غير از زبان‌هایِ هم‌خانواده‌ی فارسی در داخلِ ايران هم‌چون كردی، لری، گيلكی، مازنی و …) زبانِ عربی باشد. دليلِ عمده‌یِ اين مسئله هم وجودِ واژگان بسيار زيادِ عربیِ دخيل در فارسی ست. اين وضعیّت هم‌چنين با ميزانِ كم‌تری در موردِ زبانِ تركی هم صادق است. از اين نظر يادگيریِ عربی با توجّه به پيوندهایِ مدهبی و فرهنگی بينِ سه فرهنگِ عربی، تركی و فارسی، چندان برایِ فارسی‌دان‌ها سخت نيست."
- سخت‌ترین زبانِ دنیا « مموریست (view on Google Sidewiki)

در مورد ايران به يادگيري تركي توسط فارسها اشاره و اظهار شده سخت نيست. البته بايد در مورد يادگيري فارسي توسط تركها هم اشاره مي شد كه صد البته به دليل تفاوت كلي اين دو زبان احتمالا همانطور كه ذكر شده بدليل تبادل واژه ها و اشتراك در كلمات عربي است كه كار يادگيري را ساده مي كند وگرنه هر سه زبان تركي، فارسي و عربي در سه دسته زباني متفاوت قرار مي گيرند و در تلفظ و اصوات با هم فرق مي كنند. اگر عربي را كه زبان تصريفي است و براي همه شناخته شده كنار بگذاريم ،تفاوت  كلي تركي و فارسي به صورت زير است:

تفاوت فاحش اول:

تركي سه مصوت بيشتر دارد : ö – ı – ü
با توجه به اينكه قانون هماهنگي آوا در تركي وجود دارد يك ترك به راحتي نمي تواند در گفتن كلمات آن را رعايت نكند و يك مثال بارزش تبديل كلمه انگليسي تراكتور به تيرختور يا تيرحتور است كه در اين ميان ك هم به به ح (نزديك به خ) تبديل مي شود.

تفاوت فاحش و مهمتر دوم:

تركي زباني التصاقي بوده و جملات آن مركب است. مثلا در فارسي اگر جملات مركب با حروف “كه” ، “تا” و … از هم جدا مي شوند چنين چيزي در تركي نداريم كه البته فارسي خوانده هاي ترك(كه نسبت به زبان مادري خود بي سوادند!) به تدريج چنين اسلوبي را وارد تركي مي كنند كه در صورت ادامه چنين روندي بايد فاتحه تركي را در ايران خواند. يك مثال ساده مي زنم؛ در فارسي گفته مي شود : “كتابي را كه خريدم دادم به دوستم” براي بيان اين جمله به تركي بايد در يك جمله مركب گفته شود: “آلديغيم كيتابي وئرديم يولداشيما” و اين در حالي است بعضي ها اينطور و با ساختار فارسي مي گويند: “او كيتاب كي آلديم، وئرديم يولداشيما”! حال در نظر بگيريد فارسي بخواهد تركي ياد بگيرد ، اگر بخواهد تركي را فارسيزه نكند يقينا سختش خواهد بود قواعد تركي را به كار گيرد. و گرنه ياد گرفتن لغات و الفبا و سه مصوت اضافي در حالي كه انسان را از زبان مادري خود و از دوران طفوليت بيگانه مي كنند نبايد زياد سخت باشد.

Monday, May 3, 2010

بير آدديم قاباغا، ايكي آدديم دالا

تئهرانين ستارخان خياوانينا گؤره اولابيلر ائله آدينا گؤره علاقه‌م واردير؛ يوخسا تئهرانين هر يئرينده توركلر چوخدولار. البته بو خياواندان مين اوچ يوز سكـسن اينجي ايلين ياييندان اؤنجه‌‌دن پيس بير خاطيره‌م ده وار. مين اؤيرنجي‌ليگيمين سون ايلينده ايديم و تئهران دا كارآموز ايديم. دان اولدوزونون سون ساييلارينين بير‌سيني فايللارين ايستيرديم تئهران پرينت ائله‌يم كي اصفهان‌دا داي پرينتر داليسيجا اولمادان وئرم چاپخانا دا چاپ اولسون. ستارخان پاركينا ياخين بير "خدمات كامپيوتري" وار ايدي و اوندا بير جاوان اوغلان ايشليردي. بير گون ايش‌دن قاييداندا گيرديم او توكانا، ديسكئتي وئرديم دئديم بو فايل‌لاردان پرينت آل. او چاغدا ايسه ويندوزلار بير-بيرينين وئرسيالاريندان ساپورت ائتميرديلر و خولاصه پرينت آلماق "اعمال شاقه" ايدي. او پرينت باشلاياندا بير باشقا اوغلان الينده بير رمكه(تابلو)ني كاغيز ايچينده بوروب و گيردي ايچه‌ري و الينده نئچه دنه ده كاغاذ لوله‌له‌ميشدي. معلوم ايدي توكان يئيه‌سي ايله يولداش ايدي و دئدي: "گل بو بير‌يسي‌لري ده رمكه‌له" و سونر بيربيرلرينين قولاغينا پيچيلداماغا باشلاديلار و منه ربطي اولان دا دئييلدي ؛ گؤدوردوم دانيشمالاري قورتارا. كي بيردن رمكه دوشدو يئره...

رمكه دوز دوشدو منيم قاباغيما! شوشه‌سي سينمادي؛ تزه گلن اوغلان تله‌سيك اونو يئردن گؤتدو و دئدي خوداحافيط من گئديرم. من او تابلو دا كي شكيلي اؤنجه ده گؤرموشدوم و اولابيلر سيز ده گؤرموشسونوز. او كاريكاتور دا توركلرين تئهرانا يئتيشمك ايله ائششكليك چيخماق‌ و تكميللشمه سوره‌جي ني چكميشلر. بونو تصور ائله‌يين بير توركجه اؤيرنجيسل درگي‌ده چاليشان اؤيرنجي‌يه بو چكيمي گؤسته‌رلر! اؤزوده كي گليب آنتي‌شوونيسم مقاله‌لري چاپ ائله‌يه! آدام ائششه‌گه باخان كيمي توكانچي‌يا باخيب، گئتديم ميزين دالينا ديسكئتي بيلگي‌سايار دان چيخارتديم و دئديم منيم فايللاريمي بورادا پرينت ائله‌مك اولماز! او دا ائله قالدي باخا باخا. من تئز گئتديم باشقا اوغلانين داليسيجا و اونو دالدان توتدوم. دئديم: "اولار او تابلونو ساتاسان منه؟ من ده توركلردن زهله‌م گئدير آخي؟!" او دا تئز بيلدي، منيم منظوروم نه‌دير دئدي اولماز. اونا دئديم كيم چكيب بونلاري؟ او دا دئدي بيلميرم؟ دئديم بو مملكت ده اؤز وطنداشلارينيزي ائششگه اوخشاديرسينيز، اؤزونوز ايسه ائششك اولورسونوز كي!؟ بو خياوانين آديني نه‌دن ائششك آدي قويوبسونوز(ستارخان خياواني)؟ منظورونوز بو ايشلردن نه دير؟ اوتانميسينيز؟ گؤردوم او توكانچي ده جريانا اوزاقدان باخير و اؤزونو يئتيردي. دئديم كي من آرخايينام سيزين كيمي بؤجكلر تايي چوخدور؛ بير – ايكي نفرين ادب اولماغي ايله توركلر كيمي بؤيوك ميللته نه فايدا يئتيشر و نه ضرر! ... و گئتديم!

گوجوم كي يوخدور، كسينليكله كؤتك ده يئيه‌رديم؛ البته تئهران دا يولدان گئچنلرين ياري‌سي توركدولر؛ اولابيلر منه يارديم يئتيره‌يديلر آنجاق توپلومون ياريسيدا تورك دئييل، بؤيوك بير ساواش اولاردي! توتون او ايكي نفري گوج يا بيلگي وئرمك ايله آدام ائله‌يه‌يديم. آنجاق بو اؤلكه‌ده شوونيسم چوخلارين بئينينده سم و زهر كيمي گيريب و قيسا زاماندا آرادان گئدن دئييل و فقط تدريجي و توركلرين اؤزلرينه داها آرتيق گوونمه‌لري هر نه دن آرتيق خئيري اولاجاقدير. بيز گرك اؤزوموزه حيرص وئرمه‌دن مساييل و سورونلارين كؤكونه باخاق. و اؤزوموزو يورميياق و كولتورل سوروملولارا اؤنري و بيلگي وئرك.

---

او چاغ‌دان اون ايله ياخين گئچير و توركلر ده اؤز وارليقلاري قوروماق ايچين چوخلو چاليشميشلار و بؤيوك توپلومسال اولايلار دا اوز وئرميشدير كي هاميسين بيليريك و دئمك اولار توركلرين اويانيش سورجي يئردن گؤيه فرق ائله‌ميش‌دير. بو آرا دا 1000 آدديم دان 999 آدديمي خالق اؤزو آتميشدير و سوروملولار تكجه بير آدديم آتميشلار. اولابيلر دئيه‌سينيز هانكي بير آدديمي دئييرسن؟ من ده دئييرم آي يولداشلار انصافينيز اولسون دا! بيلميرسينيز مي بو نئچه ايل‌ده آذربايجان تاريخي آدليملارينين هئيكلي‌ني تئهرانين چئشيدلي يئرلرينده قويوبلار. اؤرنك ايچين شهريارين مجسمه‌سيني تئاترشهرين قاباغينا، ستارخانين مجسمه‌سيني ستارخان پاركينا و باغيرخاني دا شهرآرا پاركينا و ... . هئچ اولوب بير گئديب باخاسينيز؟!

Empty places of Statues - Səttarxan və Bağırxanın heykəllərinin boş yerləri
هئچ اؤزومونده واختيم اولماييب بير گئديب اونلارا باخام آنجاق ائشيديريك كي شهريارين مجسمه‌سيني اوغورلاديلار چونكو جينسي بورونز دان دير! دئييرم حتما ستارخان و باغيرخان هئيكلي دا قيزيلدان دير، ايتمه‌ميش گئديب بير گؤرونتو سالاق كي ائشيديريك اونلاردا اوغورلانديلار!! من دئييرم دوزدور آلتين ديليميز چوخدان‌دير ايتيرميشيك، آنجاق مجسمه كي دانيشان بير شئي دئييل؛ بو آرادا نه جور اولور،‌ بورونزو سئون اوغورلو به‌ي، مجسمه‌لر ايچينده تكجه "توركجه دانيشارميش" هئيكللردن خوشو گلير؟! بير-ايكي گون گئچير و خبر گلير نوبت يئتيشيب "توركجه دانيشمايارميش" هئيكللره!

ياشيللار دا ايكي گون سس چيخاتماديلار و باشقا مجمسه‌لرين خبري يئتيشندن سونرا اللرينه تئز فورصت دوشدو و دئديلر بو مجسمه‌لري طالبانا اوخشايان سوروملولارين اؤز ايشي‌دير! باشقا طرفدن خبر گلير كي "مداربسته" دوربينلر مجسمه‌لرين بيري‌سينين اوغورلانماسيندان فيلم گؤتورموشلر و ايپ اوجو اله دوشوب و ...

آنجاق من ايسه، "توطئه تئوريـ"ـسي طرزي ايله دوشوندوكجه، تيراختورچولارين ياراتديغي يئني كولتورل اويانيش دالغاسينا فيكر ائديب و دئييرم كي بوتون "عملــ"ـلره "عكس‌العمل" واردير، و ايلك اوغورلانميش اوچ موجسمه‌سي‌نين تورك آدليملارا مربوط اولماغي آنلاملي دير كي بو خبري گؤرورم: "تئهرانين انتظامي باشقاني دئييب، شهريارين مجسمه‌سي‌ني بلديه اؤزو يئر به يئر ائله‌مك ايچين يئر به يئر ائله‌‌ييب (باغلانتی)"! و دئمك بيرينجي ايته‌ن مجسمه‌ يوخ، باشقا مجسمه‌لر اوغورلانيبلار! كي بونلار دا بوگون-يارين تاپيلابيلرلر...

"اوغورلامالی" وارلیق "اوغورلولار" دردینه ده یر

و سون دا بللي اولمادی او آتيلميش آدديم، بير آدديم قاباغایمیش يا ايكي آدديم دالا... اصلا فرض ائله یین منیم شکلی باخماقلاریم کسینلیک ایله یئرسیز دیر و من یانلیش توخونورام؛ و سوروملو(مسؤول)لار بیر داها و بو تئزلیکده آذربایجانلی آدلیملار ایچین یئر-گؤی ده مجسمه یونوب ، قوراجاقلار! نه اولسون کی؟ بئله ایشلر سونرا کی آشاما (مرحله) دا یئرله شیرلر. مجسمه دوزتمک ایله خالقین وارلیغینی قوروماق اولماز کی! اوغورلامالی وارلیق و کیملیک ائله اوغورلولار دردینه ده یر. اوغورلولارین عورضه لری واردیر گلسینلر ایندی کی  گنجلر آراسیندا کی یارانمیش و ده یه رین دئمک اولماز "کولتورل اویانیشی" آپارسینلار!

* * * * *

Briefly in English: Where are the sculptures?

Sunday, May 2, 2010

همدان كتديلري

آذربايجان دا بير بؤلگه نين اؤنمي و اهميتي ني ايسته‌سه‌له‌ر گؤسته‌ره‌لر اورانين "كند"ينين سايي‌سنين دئيه‌ر‌لر. اؤرنك ايچين بيزيم خالخال دا كيوي‌ (كويو) كي چوخ كنده صاحيب دير دئيه‌رديلر بورانين 120 دن چوخ كندي واردير، حتي "هيرو" دان دا چوخ. قديم زامانلار كي آقكند ده كي خالخال اوستونده ايدي كندلرينين چوخلوغونا گؤره ادعالي ايميشلر. ايندي كؤچوروم مساله‌سينه گؤره كندلرين ده توپلوم سايي‌سي آزالميشدير. دئمك اولار چوخو امكاناتين چوخالماسينا ائله گليبلر بؤيوك شهرلره. دوزون سؤزو "كند" سؤزجويو توركو ديلده "مدينه و تمدنـ"ـه اشارت ائدن كلمه دير؛ و ايندي ايسه بيز كوچه لره آسفالت اولان يئرلره شهر دئييريك! بو سؤزلري كي دئييرم بير منظوروم وار و او دا ايرانين دولتي و غير دولتي اينتئرنت سايتلاريندا كي تورك ديللي‌لرين سايي‌سيني اؤزلليك ايله آذربايجانين قديم تورپاقلاريندا، گيزلتمك و يا توركلره "كتدي" لقبي وئرمك دير. ائله بيل مثلا كتدي اولماق پيس بير شئي دير! اؤرنك ايچين گئديب ساوه(ساوا) فرمانداري‌سنين سايتينا باخسانيز يازيب ساوه نين اؤزونده كي ياشايانلار فارس ديرلار ولي اطرافيندا كي كندلر ده ياشايان كؤچري(!) آداملار توركلر ديلر. منجه بئله بيلگي وئرمك، توپلومون ياريسيندان چوخ اولان آداملارا اهانت ائتمك آنلاميندا دير. اورتايا گلن بير سورون ايسه بودور  آيا فارسلارين ايچينده كتدي يوخدور و ياني "ده" يا "روستا"لاري يوخدور!؟

بو گون ده همدان اوستانداري‌سي‌‌نين سايتندا عجيبه غريبه يازيلار گؤردوم. ايلك ده بونو دئييم آللاه شوكور كي تورك ديلي نين اولماغي  دانيلمايير. يوخاري دا دئديگيم كيمي، بوردا دا كندلرين سايي‌سي بير بؤلگه ده ياشايانلارين فاييزين گؤسته‌ره‌بيلر. بو سايت دا فارس ديللي كندلرين سايي‌سيني يازيلماييب، آنجاق بير گئرچك گؤسته‌ريلميش و او همدان اوستانيندا 562 كندين ديلي توركجه ديللي اولماغي دير. ياني بيز كي آذربايجانين گؤبه‌گينده شيشيب دئييرديك بيزيم يوز ايگيرمي كنديميز وار، همدانين گونئي و باتي‌سيندا ان آزي دئييرلر 562 تورك ديللي كند واردير. لورلار 255 كند ده(گونئي) و كوردلر ده 159 كند ده(باتي و قوزئي باتي) ياشاييرلار. آنجاق بونلارين يانيندا همدانين دوغوسوندا كي كندلره اشاره اولماييب(بيلديگينيز كيمي همدانين دوغو بؤگله‌لري ساوا و كوميجان ايله قونشودورلار و بونلار هامي سي مركزي اوستانين تورك ديللي بؤلگه‌لري ديرلر)؛ و ضد و نقيض حال‌دا يازيليب كي باتي دا هم توركلر هامي دان چوخدورلار و هم كوردلر! باشقا طرفدن كندسيز(!) فارس ديللي‌لره ده يازيلميش كي اوستانين مركزينده يئرله‌شيبلر و بو دا آرتيريلميش كي بونلار، ياني فارس ديللي‌لر، همدانين "ماد"لار دؤنميندن ايندي‌يه‌دك ان ياشايان اسكي آداملاري‌دير.

اولابيلر من بيلميرم، يوخسا گؤرمه‌ميشم! اولميا شهر ده توركجه دانيشسان دا، فارسجا ائشيديلير. بيري گئتسين ديلمانج ماشينلاري‌ني اونلارين قولاغيندان قوپارتسين!

Yazıları Latin əlifbasında görmək için, mətni kopi eləyib gedin Köçürgə`yə:

köçürgə yazılımı