پروفسور حسين محمدزاده صديقين آغيرلاما تؤرني

بو آي(مورداد/ياي اورتاسي)ين 24جو گونو، جوما آخشامي، آخشام ساعات 6 دان گئجه 9ـاجاق، تئهرانين گونئينده يئرله‫شن بهمن كولتور اوجاغينين شهيد آويني تالاريندا بوتون آذربايجانليلارين گؤركملي و آدليم خوجاسي پروفسور حسين محمدزاده صدي-دوزگونون آغيرلاما تؤرني قورولاجاقدير. بو تؤرن‫‫ده دوكتور دوزگونون ادبييات(گؤركسوز)، عيرفان، ايران تانيتيمي و باشقا ساحه‫لرده يازيلنيش يئددي دنه يئني كيتابي نين ايلك گؤستري‫سي قورولاراق، كيتاب اوخوماق ياريشي و موسيقي كانسئرتلري آپاريلاجاقدير. منجه بيري تئهران‫دا اولا و جوما آخشامي تئهران كوچه‫لرينده دينگيلله‫ييب بو تؤرنه قاتيلمايا، حاققي دير كي ...(بئله چاغلارين ياماني نه‫دير، بيلميرم)!

بو تؤرنين يارديمچيلاري(يابانجيلار دئميشكن ايسپانسئر) و قوروجولاري صابير ادبي درنه‫يي، آنا ادبي درنه‫يي، گونئي مدنييت اوجاغي، آذري درگي‫سي، و دوزگون سايتي ديرلار. اللري آغريماسين! باشاريلي و طنطنه‫لي بير مراسيم ديله‫ييرم. آنجاق بيلميرم بئله زامانلار، آذربايجانلي آل-وئرچيلر و صنعتچيلر هاراداديرلار!

گئچن ايل ده، «قارا مجموعه» كيتابي‫نين ايلك گؤستري‫سينده (يا حئيدربايات به‫يين دئديگي كيمي دوواق آچدي مراسيمي)، دوكتور صديق‫دن تجليل اولوندو، آنجاق بو ايل بو تؤرن‫ده بو اوستاددان تجليل اولونوب و اونون يانيندا كيتابلار ايلك دؤنه گؤستريله‫جكلر و بو داها اويغون بير ايشدير.

اؤتن ايل بو قونو دا يازديقلاريم:

بؤيوك خوجاميزين آغيرلاماسي / قارا مجموعه، قارا دنيز كيمي گئنيش

Bu Yazı Latin Yazılımda: Profesor Sədiq-Düzgünün ağırlama törәni

از قاف تا گاف

شابد معدود ترکی باشد، آنچه را که فارس زبانها در مورد تلفظ صحیح ق، البته به زعم خودشان، انتظار دارند، ادا کنند. و خیلی ها حتی اینگونه می گویند که ترکها کلا ق را غلط تلفظ می کنند و خیلی از بی خبرهای آذربایجانی که فرصت تحصیل علمی زبان مادری خود را نداشته‫اند برای اینکه تا حدودی رنگ و لعاب درجه یک شهروندی(!) را به خود بمالند، سعی وافری دارند  مورد استهزاي سخيف ، بی‫معنی و loath شده تلفظ ق واقع نشوند، احتمالا حتي حاضر شوند جهت تفریس ق، تارهاي صوتي خود را عمل كنند!

من هم در دوران دانشگاه و بعد از آن، از قاب و قاشق و قالی ترکی گرفته تا قلم و قدرت و قاضی عربی، مثال و ادله می آوردم که اگر فقط حرف آغازین عبارات و کلمات را در نظر بگیریم، کلماتی که با ق شروع می شوند، یا مأخوذ از ترکی‫‌اند يا ریشه عربی دارند؛ بنابراین اگر اشتباه و لغزشی در تلفظ وجود دارد، واضح است از جانب کیست و البته اینها دلیل خندیدن و دست انداختن زبانها نمی شود، چه برسد به زبان باقاعده و با حساب و كتابي چون ترکی!

ق ترکی از ابتدای حلق و ق عربی از انتهای خلق تلفظ می شود و اینکه فارسها این فاصله را تقسیم بر دو کرده‫اند، نباید باعث شود که ترکها کلمات منتسب به زبان مادری خود را، به گونه‫ای دیگر بگویند. البته این حرفها را حداکثر به ده-دوازده نفر گفته‫ام که نمی دانم قانع شده‫اند یا نه! ولی از موقعی که در فرهنگ معاصر فارسی به انگلیسی حییم دیدم که جلوی کلمات شروع شده با ق یا /ت./(ترکی) نوشته و یا /ع./(عربی)، و گهگداری هم /ت. فا./ (کلمات ترکیبی ترکی با فارسی) و یا /ع. فا./ (کلمات ترکیبی عربی با فارسی)، مصمم شدم، در این مورد مطلبی مستند در وبلاگ منتشر کنم و امروز پس از دریافت ایمیل فورواد شده توهین‫آمیز در مورد زبان ترکی، از سوی یکی از دوستان فارس زبان که مثلا می خواست مزاحی کرده باشد، دیگر نخواستم زیاد بحث کرده، و دلیل و مدرک شفاهی بیاورم؛ و امشب مستقیما می روم سراغ فرهگ معاصر فارسی-انگلیسی سلیمان حییم غیر ترک(چاپ پانزدهم، سال 1382) تا کلمات غیر مرکب شروع شده با حرف ق، در اینجا یک مقایسه کمی بسیار ساده شود. در این لیست کلمات ترکیبی حذف شده‫اند، اما مشتقات و جمعهای مکسر عربی به علت کثرت استفاده، حذف نشده‫اند. همانگونه خواهید دید در این لیست برگزیده، به ترتیب 79 (21.4درصد) و 263(71.3درصد) کلمه از ترکی و عربی اخذ شده‫اند و در این میان تنها 16(4.3درصد) کلمه فارسی ذکر شده و البته 11 (3درصد)عبارت دیگر متفرقه وجود دارند:

لینک به لیست فوق الذکر

شهریارین آناسی

اؤتن هفته رحمتلیک شهریارین دیلی‫ندن بیر ده‫یه‫رلی سس فایلی* الیمه چاتدی و اونو آشاغیدا گؤره‫جه‫یینیز کیمی یازی‫یا چئویردیم(اه‫یری یازیلار شهریارین دئییل). بو سؤزلر سانکی، آذربایجانین یوز ایللیک تاریخینی نئچه جومله ده داشیبیب. من ایچین کی بو سؤزلری دینله‫یه‫نده، ائله بیل زامان دایانیر.

البته بو جریانی ائشیتمیشدیم آنجاق اؤز دیلیندن ائشیتمک، باشقا جوره دویغولاندیریر؛ اؤزللیکله رحمتلیک آناسینین چوخلو قیصصه بیلدیگی و اؤز هیممتی اولمادیغینا گؤره اورکله‫نمه‫سی، بؤلومو ائشیدنده آدام گئرچک آنلامدا اوزولور. بو سؤزلر بونو گؤستریر کی خیشگه‫نابلی موحممد حوسئینی نیجات وئرن و اؤز دیلیجه تورک وارلیغینا قایتاران آدام، آناسی ایمیش و بو آنانین اؤز میللتینه ائدن کسینلیک ایله تایسیز قوللوغونون سونوجو حئیدربابا و سهندییه ایله بللی اولونور. منجه بیز آذربایجانلیلار، بو آنایا گؤره بیر سایقیلاما گونو سئچمه‫لی‫ییک.

...
واللاه بیلیرسیز کی من اصلا تورکی ادبییاتی‫نا او قدر تبححوروم یوخدی. بیزیم ائله دیلیمز تورکودی دا، دانیشیغیمیزدی قارداش، یازیمیزدا کی تورکو ده‫ییردی! منیم ده کی خوب طیب شاییردی ایدیم؛ پاتولوژی ‫نن(ایله) ال‫له‫شیردیم، اوندان سونرا دا کی بیز(من) فارسی‫نین شاعیری درجه اوولی ایدیم کی من اونی ائحیا ائلیردیم... او واخت سونرا کی آنام گلدی، گئنه تازادان تورکـلشـدوخ! قومییت آذربایجانی گلدی کی، دا تورکونی ده قاتدیم فارسی‫یه، تورکی‫نن ده شئعر دئدیم و ایللا منیم هئچ تورکی شئعر یوخودی تقریبا؛ چوخ آز ایدی. آمما دا او واختدان ائله قوشولدو منیم فارسیما، تورکو ده؛ ایندی ائله تورکولریم‫ده اؤزو بیر دیوان اولار.

شهریارین آناسی 1325ده تئهرانا گلدی. او اوغلونون شاعیر اولدوغونو حیسس ائده‫بیلمیردی. شهریار کئچمیشی‫ایله دوغمالاشیب و آناسینین دیلینده بیر شئعر دئمه‫یه قرار وئردی. او اؤز شئعر دیلینی، تبریز شیوه‫سی و تبریز ادبی مکتبی سئچدی...

... حئییف اولسون کی سیز سیننیز آزدی، او قدیم تورکی ایندی آرادان گئدیب، بوله‫سوز(بیله‫سینیز) بیزیم تورکولرده نه قیصصه‫لر واریدی. حئییف اولسون منیم آنام، هئی دئدیم یازارام هیممتیم اولمادی...؛ او قدر شئعر، اصلا قیصصه‫یئه منظوم حیفظ ایدی کی بئله دونیا-دونیا لذذت آپارا... اؤزلری‫له آپاردیلار؛ بیز ده ده او شوعور اولمادی... یانی دیلیمیزی، اوول‫دن قویمادیلا تشویق اولا...

آغای جمالزاده یازمیشدی کی، حئیدربابانی، فقط حئیدربابانی قانماغا، تورکو اوخورام، تورکو اؤرگه‫شیرم(اؤیرنیرم) حئیدربابانی، بیری ملک‫الشعرای بهار ایدی، من‫نن(من ایله) تورکو اوخویاردی، تورکو اؤرگه‫دردیم.

یاواش یاواش موعیین جبهه‫لر اؤزونو حئیدربابا آخینی‫یلا اوز به اوز گؤردولر. بیرینجی‫سی تورک دیلی‫نی قاداغان ائدن شاه حوکومتی، حئیدربابا ایله موبارزه‫یه باشلادی.

آذربایجان میللتی اؤلمز بیر میللت دی، مه‫یه(مگر) قاباغین آلماغنان(آلماقلا) اولار؟ گؤردون کی اللی ایل قاباغی‫نی آلدیلار، بیر آز دا شیشدی! حئیدربابا کیمین شئعر وئردی، سهندییه کیمین شئعر وئردی. بولار(بونلار) هاممی‫سی او عکس‫العمل ایدی‫ کی، تورکلوخ(ک) بیزیم آذربایجانلی‫لیخ، قومییتیمیز گؤرستدی. او بیری‫سیلر هاممی‫سی محو اولار گئدر، آمما حئیدربابا محو اولماز، سهندییه محو اولماز؛ بوجور گلیب و گئده‫جاخ(گئده‫جک).

*)

MP3 Audio File: 1.51 MB
OGG Audio File: 818 KB