آذربایجانین* اوچونجو اوخولو

یارین خزل(مئهر) آیی‫نین ایلکی دیر. بو گون اوشاقلاریچین ان دادلی و شیرین گون اولابیلر؛ آنجاق بو گون، بیلر-بیلمز، آنادیلیمیز ایله اوزاقلاشماق گونودور. و نه آجی دیر. من کی بو آجیلیغی ایگیرمی اوچ ایل‫دن سونرا دؤزه‫بیلمیرم.
آشاغی دا کی یازیلار آز-چوخ، آسیمیلاسیون، اوخول، آنادیلی و اؤیره‫تیم و خزل آیی‫نین بیرینجی گونو ایله ایلیشگی‫لی و رحمتلیک خالخاللی "ناصیر دفتر روایی‫"نین خاطیره‫لریندن دیر کی، اونون خاطیره‫لر و سندلر کیتابیندان(خاطرات ناصر دفتر روایی/ انقلاب مشروطیت، نهضت جنگل و دوره نا امنی خلخال) تورکجه‫یه چئویرمیشم. البته بو ایشی چوخ چتینلیک ایله گؤرموشم! چونکو ناصیر دفترین یازماق زامانی قاجار چاغیندا اولوب و چاپ اولونموش یازیلاری ایسه یاخشی تصحیح اولماییبدیر و من ایسه ایسته‫مه‫ییردیم یازارین منظورو آرادان گئتسین. رحمتلیک ناصیر دفتر خالخالدا چوخلو امکلر بیتیریب ، ولی وئبلاقین گلجک یازیسیندا گؤره‫جه‫ییک کی احمد کسروی کیمی آداملار اونون ساده‫لیغیندن نه قدر سوء‫استفاده ائتمیشلر، یوخسا ناصیر دفتر بیلگی‫نین آز اولماغینا گؤره اونلارین ائتگی‫سی آلتیندا اونلارلا امکداشلیق ائتمیشدیر. هر حالدا بو یازیلار‫دا گئرچکلری راحاتلیقلا گؤرمک اولور؛ دئمک دونن کی و یا چاغداش کسروی‫لرین تفسیرلرینه هئچ ده احتیاج یوخدور!

خالخال‫دا اوخولون قورولماسی

قضادان، خوجینلی(فییینلی) حاجی میرزه محمدتقی گئچمیش‫ده باکی‫دا اسکی اوصوللو بیر مکتب‫خاناسی وار ایدی و تزه‫لیک‫ده قافقازلار ایسلامی دونیاسی‫نین معاریفچی‫لریندن اولان وارلی حاج زیئن‫العابدین تقی‫اوو، ایستانبولدان باکی‫یا بیر اؤیرتمن گتیرمیش، قدیم موعللیملری بو اؤیرتمنین اه‫ییتیم و تربیت آلتینا ییغمیش و بیر دارالتعلیم آچیب و یئنی اؤیرتیم و اه‫ییتیم اوصولو اونلارا اؤیره‫تمیش ایدی کی حاجی میرزه محمدتقی ایسه اونلارین بیریسی اولاراق باکی‫دا دا بیر موددت تدریس ائتمیش و بو چاغلار دا، اؤز عاییله‫سینین گؤرمه‫یینه گؤره خالخالا گلمیش‫ایدی.
خالخال‫دا بئله قوروملار و تشکیلاتین، گئنل افکارا تانیش اولماماغی و بونلارا ایقدام ائتمه‫یین چئشیدلی تهلیکه‫لر و اؤزوندن گئچمه‫یین گرکلیگینه باخمایاراق، من اؤز ایچیمده کی دویغولاریما گؤره، اؤزومو هر جوره چتینلیک و خطره حاضیر ائتدیم و رحمتلیک حاجی میرزه محمد تقی‫نین اولدوغوندان فایدالاناراق، بو گؤنول منده یاراندی کی خالخال قصبه‫سینده بیر اوخول آچام و اؤز وطنداشلیق خیدمتلریمه بو یول ایله دوام وئرم.
و چون اؤزومون مالی گوجوم یوخ ایدی، بوتون ایلکین توکتیملر(مصارف) و گلجک بودجه‫سینی اله گتیره‫بیلمزدیم، اؤز قصدیمی خالخالین بئله ایشلره ماراقلی اولان خواص و اؤزل آداملاری ایله اورتایا قویوب و اونلارین ماددی و معنوی یاردیم اولماقلارینی ایسته‫ییب، یالواردیم! آنجاق هئچ بیری‫سی یاردیم ائتمه‫دیلر کی هئچ، بلکی یئرین یئتنک‫سیزلیگی، وسیله‫لرین آزلیغی، گئنل دوشونجه‫لرین تانیش اولماماغی و اونلاردان داها پیس، حوکومتین موستبید آداملارینین بئله قوروملارا اولان پیس باخیش و باشقا بیر قورخولاری، کیمی نه‫دنلره گؤره، بیر سایی ایسه منی گؤره‫جه‫ییم ایش ایچین دانلادیلار؛ سانکی دئییشلری ایسه منطیق‫لی و یئرلی ایدی.
ولی من او ایشی، سینیرسیز سئودیگیمه گؤره، گؤرمه‫لی‫یدیم و اونون ان آز فایداسی‫نی، گئنل دوشونجه‫لری بئله قوروملارلا تانیش ائتمک بیلیردیم و اینانیردیم کی بو توخوم سپمک گلجک‫ده کسینلیک‫له ثمرلی اولاجاقدیر.
بئله‫لیک‫له اؤز ایراده‫مین آردینی جیددییت ایله توتوب و اوخولون لوازیمینی حاجی میرزه محمدتقی‫نین بویوردوغو و اؤز شخصی خرجیم ایلهحاضیرلاییب و کندین ان یاخشی عیمارتینی(رحمتلیک حاجی سلیمی‫نین ائوی) اوخول اوچون، آی‫دا اون تومن ایله، کیرایه ائدیب خزل آیی(مهر/ میزان) آیسال 1326 (هجری قمری/ 102 ایل بوندان اؤنجه) ایلینده ناصیری آدلی مدرسه‫نی حاجی میرزه محمدتقی‫نین مودورلوغو، اؤزو و اونون باشقا بیر آداملارینین(میرزه رفیع) اؤیرتمنلیگی، آقا سئییدکریمین ناظیم‫لیگی و باشقا بیر کیشی‫نین قوللوقچولوغو، و آلتمیش اؤیرنجی ایله ایکی کیلاس آچیب و آچیلیش شنلیک تؤره‫نی ایسه اوخول تیکینتی‫سینده قوردوق.
آز-چوخ ساوادلی اولان بیر سایی بؤیوک اؤیرنجیلر، اؤزل بیر کیلاس‫دا درس آلیردیلار. اؤیرنجیلرین هر بیری‫سیندن اوچ دن بئش قیرانا قدر، آیلیق آلماق ایچین قرار وئریلدی.
اوخولون ترتیباتی و دوزه‫نلمه‫‫سینه باشیم قال اولاراق، موخالیفلر چئشیدلی قینامالار، اعتراضلار و پیس‫دانیشماقلارینا دوام وئریردیلر و جوره‫جره ایفتیرالار منه ووروردولار و بو ایشلری سورکلی اولدو و نئچه موددت داوام تاپدی؛ آنجاق اونلارا اعتینا ائتمه‫دن اؤز ایشیمی گؤروردوم و البته بیر سایی‫ قایغی‫لی آداملاردا، اؤزل دویغولارینا گؤره و یا منیم باشاری‫لی اولماغیم ایچین، معنوی اولاراق، یاردیملیق ویولداشلیق ائدیردیلر.
بوتون آذربایجان‫دا، تبریز ده اولان بیر-ایکی دنه یئنی اوخول واری‫ایدی و هر دن ]متحجر[ماللالارین بویوردوقلارینا گؤره، خاراب اولوردولار، و آستارا دا کی باشقا بیر اوخول‫دان سونرا، خالخال‫دا کی اوخول آذربایجان ویلایتینده قورولموش ایلکین اولوسال اوخول ایدی. اونون بیرینجی و ایکینجی گؤرونتوسو یازارین یانیندا واردیر و اونا باخاندا، بللی اولونور کی بو مدرسه، اؤز یئرینده، دوزنلر، ترتیبات و اؤیرنجیلر گئییملر بیرلیکی و ایچری انتظاماتا گؤره بؤیوک کندلرده اولان اوخوللاردان آلچاق دئییل؛ اؤزللیک‫له، اؤیرنجیلر ایکی-اوچ آیین ایچینده، باشاری ایله قاباغا گئدیب و سؤزجوکلری بیربیرلینه قوشوب، یازیب و اوخوماغی باشاردیلار و بو سورک هامی‫ایچین عجیب ایدی و حئیرته باعیث اولدو و گئت-گئده گئنل باخیشی اوخولا ساری چکیب، تؤهمت وورانلارین دیلینی گوده‫لتدی و بو رحمتلیک حاجی میرزه محمدتقی‫نین ایلکین اؤیره‫تیم ده کی بوتؤو و کامیل باجاریقلاری‫نین سونوجو و ائتگی‫سی ایدی.
تکجه بیر نقصی وار‫ی‫ایدی و او میرزه‫نین اؤیرتمنلیگی تورکجه دیلینده بیلدیگی و عوثمانلی اوصولوندا تحصیل آلدیغی ایدی(!). قضا دان بو دوروم، تورک دیللی ابتدایی اؤیرنجیلرین دادینا(مذاقینا) خوش و فایدالی ایدی و اونلار یاخشی و راحاتلیقلا مطلبلری دوشونوردولر، یوخسا فارسجا اوسلوب و اصطلاحلار ایله، تورک دیللی یئنی یئتمه اوشاقلار ایچین اوخویوب-یازماغی بو تئزلیک و یئیینلیک ایله اؤیرنمک، اولومسوز و ایمکانسیزدیر.
بیرینجی آی‫دا، اؤیرنجیلردن آلینمیش بوتون آیلیقلارین توپلوسو اون‫ایکی، و ایکینجی آی‫دا آلتی تومن اولدو. بو قدر موختصر اولان پولان، اوخولون آلتمیش و یئتمیش تومنلیک بودجه‫سی قارشی‫سیندا چوخ آز ایدی و بونا گؤره، اوشاقلارین بؤیوکلری‫نین ترغیبی و ماراقلاندیرماغی‫ایچین، اوچونجو آی‫دان آیلیق آلماغی دایاندیریب، و بوتون اؤیرنجیلری پولسوز قبول ائدیب، بودجه‫نین حاضیرلاماغینی "اعانه ممر"یندن آسیلی ائتدیم و هر جوره اولمالی ایدی توکتیملری سککیزینجی آی‫دان اؤزوم و باشقالارین اعانه‫سیندن، چوخلو امکلر ایله، ییغیردیم.
آنجاق غارتلر، آشوبلارین آرتماسی و شیددتلنمه‫سی و ویلایت اهالی‫سینین ال-آیاقلاری‫نین ایلیشمه‫سی گون-گون چوخالماقدان سونرا، اوخولون ایشی سیخینتی‫یا چکیلیب و اونون باشقا ایشچیلری ده‫یه‫رلی شئیلر اله گتیر‫مه‫دن، اون‫د‫ؤرد آی تامام، ویجدان ایله، گؤره‫و(وظیفه)لریندن ال چکمه‫ییب و قویمادیلار اوخولون قاپی‫سی باغلانسین.

---
*) قوزئی آذربایجان قاتیلماییب و منظور قاجار چاغینین سون ایللر ده کی آذربایجان ویلایتی دیر.

يانيت‫سيز سورغو

آشاغي‫دا كي يازيلار بير ده‫وه ايله بالاسينين آراسيندا كي سورغو و يانيتلار دير:

بالا: آنا! من ايچين نئچه سورو چيخيبدير! اونلاري سندن سوروشابيلرم مي؟
آنا: جانيم حتما! بير شئي سني راحات‫سيز ائتميشدير؟

بالا: نه‫يه گؤره بيزيم هؤرگوز(دونقوز) واريميزدير؟
آنا: ياخشي اوغلوم! بيز سوتاپيلمايان چؤللر حئيوانلاري‫ييز. بو دونقوزلاردا سو و يئمك ساخلاييب و او چؤللر ده سوسوز و آج قالماييب و داوام گتيره‫بيليريك.

بالا: نه‫دن بيزيم قيچلاريميز اوزون و آياقلاريميزين آلتي ايسه يومرو دور؟
آنا: اوغلوم! دئديگيم چؤللرين قوم ايله دولودور؛ اونلارين اوستونده يئيينليكله يئريمك ايچين، قاعيدتا بئله قيچ و آياقلارا ائحتياجيميز واردير.

بالا: نييه قالين و اوزون قاشلاريميز واريميزدير؟ بعضي چاغلار منيم گؤروشومون قاباغيني آلير.
آنا: اوغلوم! بو اوزون و قالين قاشلار بير جوره موحافيظه اؤرتوسو دور و گؤزلريميزي چؤل ده كي يئل، قوم و توز-تورپاق قارشيسيندا قورويور.

بالا: آنلاديم؛ بئله‫ليكله، هؤرگوز، چؤللرده اولان زمان، سو ييغماق وسيله‫سي دير. قيچلاريميز صحرا دا يئرييب، قاچماغا گؤره‫دير. و قاشلاريميز ايسه، گؤزلريميزي بيابانلاردا اولان يئل و توز-تورپاق قارشي‫سيندا قوروماق ايچين‫دير.
... يالنيز بير باشقا سورغوم دا واردير...!
آنا: سوروش سئوگيليم.

بالا: بس بيز بورادا* نه غلط دارتيريق مي؟!
...

يوخاري دا كي سورغولار و يانيتلارا اوخشايان بير باشقا ناغيل دا واردير؛ آنجاق بونلار ده‫وه يوخ بلكي اينسان، و نيويورك دا ياشايان بير قارا دري‫لي آفريقا كؤكنلي آنا و بالاسي‫ ديرلار. بونلاري اوخويوب آجي‫سينا گولومسه‫يه‫رك، اؤز آناديليميزي، يوردوموزو و باشقا يئتنكلر ايله وارليقلاريميزي، او ده‫وه‫لر و قارا آداملارلا توتوشدورورام...

*) حئيوانخانا (zoo)

اونلارين دئيينمه گونو

مثلا ايسته‫ديلر توركلري ايسه آرايا قاتيب و اونلارين دا اؤزلرينين اؤزل ادبيات و شئعر اولدوغونو قبول ائتسينلر! آنجاق ائله كي او چاغدان آچيقجا سؤيله‫ديلر و هاي‫كوي سالديلار، بللي ايدي شهريارين او قدر فارس ادبياتينا قوللوق گؤسترديگي بير گئجه‫ده اونودولاجاقدير؛ و بئله اولدو كي بير گؤز يومماقلا(طورفة العين) اونو چايخانالار و نئچه درجه‫لي عوام شاعيري ائتديلر و نه يازيق كي ايندي ايسه بير سايي اؤز قلملريني اونلارين ديلينده قفلنديريرلر؛ يئتنك ده شهرياري قاباقلايامماياجاقسينيز كي!(عجب اوزون ائيلم اولدو‍!)

هر حالدا شهريارين اؤز دئديگي بو يالان دونيادان كؤچمه‫ييندن 19 ايل، و اونون وفات گونو اولوسال شئعر و ادب گونو اولماقدان 5 ايل گئچير و بو بئش ايل ده، هر ايلدؤنوم ده شئعر، ادبيات و شهرياري سايقيلاماغي گؤرمه‫دن تورك دوشمانلارينين دئيينمه‫غينين شاهيدي‫ييك! يارين، بو گونون آلتي‫نجي ايلدؤنومو دور و آرتيق يازماغا دا حاليم يوخدور. ايمئيل آرشيويمين ايچينده، اولوسال شئعر و ادب گونونه گؤره ياييلميش يازيلار و خبرلر توپلوسو واردير (عليرضا يئكنلي آدلي تورك چاليشقانلارين بيريسي توپلاميشدير) و اونلارين ايچينده، منيم ســكـسن ايكينجي ايلده كي يازديغيم سؤزلر ده واردير! او مقاله‫لر و خبرلري بير فايل‫دا ييغيب و ائديت ائله‫ديم؛ بو گونه گؤره اولان باخيشلاري بورادان يوكله‫ييب و اوخويابيلرسينيز:

اولوسال شئعر و ادب گونونه گؤره ياييلميش يازيلار و خبرلر توپلوسو (مجموعه مقالات و اخبار درباره روز ملي شعر و ادب)

نارين قالالار - سايين قالالار

باتي آذربايجانين گونئيينده سايين‫قالا آدلي بير بؤلگه واردير، آديني شاهيندئژه چئويريبلر.
زنگانين ياخينليغيندا دا، سايين‫قالا آديندا بير كند واردير كي اونون دا آديني چئويريبلر، آنجاق اورمونون سايين‫قالاسي قدر يوخ! اونون آدي صائين قلعه اولموشدور‍‍. ائله كي بيليرسينيز هم سايين توركجه بير سؤزجوك دور و هم قالا. اوزوجودور كي اؤزموز دانيشاندا ايسه، قلعه دئييريك؛ اؤرنك ايچين بابك قلعه سي(هله بير سايي دئيير قلعه بابك)! و بونو اونودوروق كي آخي آي خاخول! قالا دئمك آسان دير يوخسا قلعـعـعه؟!
هر حالدا، ائله دوشونوردوم، اولماز كي بوتون قالالار سايين اولالار و كسينليك ايله سايين اولمايان قالالار ايسه اولابيلرلر. گئچن جوما آخشامي همشهري گونده‫ليگينده «نارين قلعه»يه گؤزوم ساتاشدي. البته او نارين قلعه، آذربايجان دا يوخ، بلكي يزدين مئيبود كندينده ايدي. تئز بيلديم كي نارين‫قالا ائله همن سايين‫قالا نين قارشي‫سي‫دير و بير داها تورك ديلينين حيساب – كيتابلي اولدوغونا اينانديم؛ آنجاق او گونده‫ليك و آراديغيم باشقا فارسجا سايتلار «نارين‫» قالايا گؤره حيساب-كيتابسيز و گولونج آچيقلامالاروئرميشديلر. البته باغلانتي وئرميرم كي قايناق تانينماسينلار!
گئرچكدن چوخ منطيقسيز و گولدوروجو سؤزلر يازميشديلار:
بير ياندان بئله دئييلميش: «نارين» سؤزجويونون كؤكو، نارينج دير!و بير ياندان دا يازيبلار:

قلعه هاى كوچك تر را كه در داخل حصارهاى بزرگ تر ساخته مى شدند نارين قلعه مى ناميدند. واژه نارين در زبان آذرى يعنى زبان مردم آذربايجان پيش از تركى شدن كه در ۴۰۰ سال اخير انجام گرفته است به معناى خرد و ريز و كوچك است كه هنوز هم به كار مىرود. نارين قلعه روى هم به معناى قلعه كوچك است. (بؤيوك حيصارلارين ايچينده دوزه‫لميش بالا قالالاري، نارين قالا آدلانديريرميشلار. نارين سؤزجويو آذري ديلينده، آذربايجان خالقي‫نين ديلي 400 ايل بوندان اؤنجه توركجه اولدوقدان اؤنجه، ريز، بالا و كوچوك آنلاميندايميش و ايندي ايسه ايشله‫نير؛ نارين قالا ايسه ، بالا قالا آنلاميندا دير)!

نارينج و نارينين بيربيرلري ايله ايليشگي سي اولوب-اولماسينا باخماياراق، توتاق كي نارين، اسكي آذري(!) ديليندن قالما بير سؤزجوك دور؛ فارس ديلينه گيرميش قالا و يا قلعه سؤزجويو هارادان گليبدير؟
بير سؤزده قالدي؛ سيز دئييرسينيز آذري ديلي، پهلوي و ... قديم باشقا عجيبه-غريبه ديللريندن چيخيبدير و سونرا سيز دئيه‫ن كيمي، عورضه‫سي اولماييب و يئريني وئريب آذربايجان توركجه‫سينه؛ نئجه اولور، نارين سؤزجويونه، او وارليغي پوزولموش ديللردن قايناق تاپابيلميرسينيز، آنجاق تورك ديلينه ال اوزاديرسينيز؟!

آسيلي موزلار

مودورلوق قونوسوندا، اينگليزجه دن، «مئيمونلاري سولامايين» آدلي بير يازي ني فارسجايا چئويرديم و اوزمانليق وئبلاقيمدا يايديم. تزه ليكده همن يازي ني بير باشقا آدام فارسجا ائديب، «پارادايم » آدي ايله باشقا سايتلار و يا فورارد اولونموش ايمئيللر ايله ياييلير. بو يازي و يا ناغيل ، ساده، آنجاق درين و آغير بير دوشونجه ني يئتيرمك ايسته يير؛ آشاغي دا اونون توركجه سيني اوخويون:

آسيلي موز

ايچينده بئش مئيمون اولان بير قفسي نظر ده آلين. قفس ده بير موز آسيب، آلتينا بير نرديوان قويون. مئيمونلاري بيري سي موزو گؤروب، نرديواندان چيخيب، الي موزا ده يمه ميش بوتون مئمونلاري سولايين.بير آزدان سونرا، باشقا بير مئيمون موزا ساري گئدنده، بير داها بو ايشي گؤرون و بوتون مئيمونلاري سويوخ سو ايله سولايين.

بو ايشي دايانديرين؛ چونكو بوندان سونرا سيز سو سپمه سينيز ايسه، هئچ مئيمون موزا ساري گئتمه يه جكدير، چونكو باشقا مئيمونلار، ايسلانماغين قورخوسوندان اونون قارشي سي ني آلاجاقلار! ايندي ايسه، مئيمونلارين بيري سي ني قفس دن چيخاردين و باشقا بير مئيمونلا ده ييشين. يئني مئيمون، موزو گؤرمه ميش نرديوانا ساري قاچاجاق و البته سونوج بللي دير؛ باشقا مئيمونلار ايسلانماق ايسته مه ييرلر و اونا ساري حمله ائده جكلر. يئني مئيمون بير داها چاليشاجاق، آنجاق گينه ده باسقي آلتيندا قالاجاق. او موزا ساري گئتمگه گؤره كؤتك يئمه يي قاناجاق و بونا گؤره موزون خئيريندن گئچه جك.
سونرا كي آدديم دا ايلك بئش مئيمونون بيريسيني ده يئني بير مئيمون ايله ده ييشين. بو مئيمون دا موزو گؤروندن سونرا، ايستر ايسته مز، موزا ساري گئديب و باشقا مئيمونلار ايسه اونا سالديراجاقلار. بو كؤتكله مه يه، ايلك يئني مئيمون آرتيق ماراق و شيددت ايله قاتيلاجاق!

اوچونجو مئيمونو دا ايلكين مئيمونلارلا ده ييشين. ناغيلين تيكرار اولاجاغي آيدين دير و البته دؤرد مئيمونون وور-ها-وور جيبهه سي نين اؤنونده كي، ايكي يئني مئيمون، اؤزلريني موز يئمكدن ياساق ائتمه يين ندنيني بيلميرلر و يا بونو دا آنلاميرلار كي بختي قارا يئني مئيمونو نئيه تاپدايرلار!

دؤردونجو و بئشينجي مئيمونلارين ده ييشمه سيندن سونرا، سويوخ سو ايله ايسلانميش اولان مئيمون داي قالماميشدير؛ آنجاق بونا باخماياراق، هئچ باشقا بير مئيمون ايسه، موزا ياخينلاشابيلمير! نئيه و نه دن؟؟!

بونا گؤره: « اورادا اؤنجه دن، بئله بير يول اولماق ايچين[سوننت]».

و بئله اولور كي سيياست و يا پاليتيك ده باشلانير!!

---

- يوخاري دا اوخودوغونوز يازي بير آز دئييشيك ايله، آشاغي دا كي باغلانتي دان توركجه يه چئويريلميشدير:

Management Tips for Motivation, From:F. John Reh

Çox Danışmayın

Türkiyənin belə musiqilərini az dinləyərəm, çünkü ‘Play’ etsəm, iş işdən geçib, tilisim olub və indiki durumum kimi, Mərcan Dədənin 10 dəqiqəlik Nar-i Ney’inə 10cu kərə dən sonra da ‘Stop’ vurabilmərəm! İndi ki Səma rəqsi oynayabilmirəm və bilgisayarın qarşısında mıxlanmışam, əli boş qalmayıb Mevlananın 800cü doğum ildönümünə görə bir sözləri yazmalıyam.

Qonyalı, Rumlu, və ya Bəlxli Mevlana səthində, dünya da adlanan kimi olmasa da, bu sınırın içi, belə böyük və adlım adamların doğma ya ölüm yeri olmuşdur:

• Azərbaycanın Həmədan kəndində basdırılmış Türk Alim İbn-i Sina
• Xorasanın Neyşabur Kəndindən olan Fars Şayir, Həkim Ömər Xəyyam
• Təbriz də yaşayıb-ölmüş Türk Dünyasının Böyük Şayiri Seyid Məhəmmət Hüseyn Şəhriyar (Farsca şeyri isə çox dur)
• Farsların Böyük Şayiri Şirazlı Sə’di və Hafiz
• Tehran da Anadan olmuş, Amerika da yaşayan Azərbaycanlı Çağdaş Bilim Adamı Profosor Lutfi Əsgərzadə
  ...

Və bunlara tay, onlarca adam vardır ki mən tanımıram, yoxsa unutmuşam! İndi bunu demək istəyirəm, İranı təkcə Farsların adına tanıtdırmaq istəyənlər nədən yuxarı da adları çəkilənlərin adını Mevlana kimi göylərə qaldırıb, Dunyalıq bir adam edəbilmirlər və yalnız oturub gecə-gündüz deyirlər: “Türkiyəlilər yox, bəlki Türklər(!) bizim Parsiquy(Fars dilinə söyləyən) və Fars dünyalıq adama yiyə çıxıb, onu Türk göstərirlər və...!?”
Olmaya ürzə-mürzə dən xəbər yox, yoxsa kimsə Ferdovsi kimi ırqçı olmazsa sizcə dünyalıq olmağa çıxarsız dır!? Belə isə dəyil, çox danışmayın; susun və qoyun ırqçı olmayanlar insanlıq yolunda adım atıb, kültürəl işlərini görsünlər. Əlbəttə deyinib-deyinməsiniz də, onlar sadəcə işlərini görəcəklər!