بیر آز

دئیه‫سن سامی یوسوفون آنادیلی‫نی، های‫کوی‫ایله، فارسجا بیلدیرنلر اؤزلری اؤز آپاردیغی دانیشیقلاری‫ایله دوغرو یانیتی(جاوابی) آلدیلار و سامی یوسوفون اؤز آغزیندان ائشیتدیلر کی: "فارسجانی a little (بیر آز!) قدر بیلیرم!"
بونو، بو گئجه، ایران دؤولتی تیلویزیونون لندن‫ده کی موخبیری، اوچونجو کانالینین ساعات 20:00 خبرینه حاضیرلادیغی راپور دا گؤردوم. تئز ال-آیاق ائدیب تیلویزیون دا کی یاییم‫دان فیلم چکه‫بیلمه‫دیم، آنجاق راحاتسیز اولمایین! چونکو سامی یوسوفون اوخودوغو "آیریلیق"دان سونرا، آشاغی دا گؤره‫جه‫یینیز کیمی بیر کلیپ ایسه، اؤنجه‫دن واریمدیر(یالنیز باغیشلایین کی گؤرونتونون یاخشی کئیفییتی یوخدور، آنجاق اولدوقجا دویغولو و گؤزه یاش گـتیرن دیر):

گلمیشم آتالاریمین یوردونا

Gəlmişəm Atalarımın Yurduna
( آمده ام به سرزمين پدرانم )

دیلماج

اؤتن(گئچن) قیش دا، بیرینجی فولکولور اؤزل سایی‫سینی آلمیشدیم. تکجه بیر جیلد اولاراق، اوز قابیغیندا 21، 22، 23 و 24 جو ساییلار دوزولموشدو. بیری‫سی ده الینی قویموشدو انگینه صور-صوفتینده اونلار دفه یازیلمیشدی : "خومار گؤزدن یاش گلیر ، آی بری باخ بری باخ ..."
من ده قارشی‫نیزداکی گؤونتویو سالیب و نئچه آیی دی ایسته‫ییردیم دیلماجا گؤره بیر شئی یازام! و گؤردویونوز کیمی یازیرام، آنجاق یازیقلار اولوسون کی بو واختسیز یازماغین نه‫دنی آجی دیر!
و گئرچکدن کی آجی خبر ایدی؛ چونکو دیلماج دا باغلاندی.
اؤز ایشینی یئره قویوب و فی سبیل الله، اؤز کولتورو و دوغما دیلینه قوللوق یئتیرمک گؤنلونده اولان، موهندیس صرافی جنابلاری، ایکی آی‫دا دؤرد ساییلی آیلیغینین اؤن سؤزونده بئله یازماقلا او چاغدا بیزه دئمیشدیر کی دیلماج دا کئرکئره سی یاری‫یا قدر آچیلمیش توکانلار کیمی‫دیر و باشقا اونلار تورکجه درگی کیمی یولونو یاری‫دا بوراخاجاقدیر:

بیر نئچه سؤز

و بو مثنوی بیر آز گئجیکدی
دیلماجین نئچه آیلیق ائرته‫له‫نمه‫ ناغیلی آرتیق آچیقلاماغا احتیاجی یوخدور؛ ماللانصرالدینین دئدیگی کیمی، بوتون نه‫دنلرینی هامی بیلیرلر، هئچ کیمسه بیلمه‫سه، بیلمه‫مکلری لاپ یاخشی‫دیر! یاریسی بیلیب و باشقا یاری بیلمه‫سه، یقین کی بیله‫نلر بیلمه‫یه‫نلره دئیه‫جکلر! سونوج بو کی بیزیم آرتیق دانیشماغیمیز لازیم دئییل...

امیر نیظامین قدرخانی

ساوادلی، تدبیرلی، و ایشلرینده کسگین اولان آدلیم کیشی، "گروسلو امیر نیظام(امیر نظام گروسی)" ناصیرالدین شاه دؤنمینده، قاجار محروسه اؤلکه لرینین بیر چوخوندا اوزون حوکومتلر ائدرکن، اؤزوندن گؤرمه لی و دئمه لی حیکایتلر قویموشدور. آذربایجان دا اولان زمان، "قدرخان" دا او یورد دا چاپیب و یاغیچیلیق ائدردی و بو آدامین رحمسیزلیگی و جلادتی هر یئرده ایسه آدلانمیش ایدی. بو کیشی اؤزونه گؤره چوخلو فدایی و مورود وارایدی و هردن بؤیوک بیر شولوقلوق و فیتنه سالاردی کی اونون آدینی دیللره سالاردی.
امیر نیظام اؤز حوکومتینین آذربابجاندا سونا چاتدیریب اورادان گئدنده، بیر کیمسه نی گؤندریب، "قدرخانـ"ـا آمان وئریب و اونو اؤز یول آراسینداکی اوتوراجاقلارین بیریسینده حوضورونا ایسته دی. قدرخانا دئدی کی بو دوروم و ایمکانلاری من سنه حاضیرلادیم؛ و او ساوادسیز یاغی‫نین، اؤز ایناندیغی قورخمازلیق و درایتی سونوجلاری اولموش باشاریلاریندان، نئچه نیشان و نه‫دن گؤستردی.
آنلاقلی امیرنیظام، او سؤزلری دئیه‫ندن سونرا، قدرخانا تاپشیردی اؤز باشینالیغیندان ال چکیب و اؤزون اؤلومه وئرمه‫سین؛ چونکو گله‫جک حاکیم اونو آرادان گؤتوره‫جک و اؤز قاندیغی کیمی ائله‫بیلمه‫سین کی توتولابیلمز! و اونون گئتمه‫یینه ایجازه وئریب، مورخخص ائتدی.
عوام کیشی گئدرکن، بیر تعظیم ائدیب، دئدی: آی شاه بالاسی، بیر سورغوم وار!
امیر نیظام تئزلیکله دئدی بیلیرم نه سوروشاجاقسان! ایسته ییرسن دئیه‫سن بو محبت و یاخشی‫لیغی نه‫دن سنین حاققیندا ائدیرم، حالبوکی حاکیم اولدوغوم زامان، سن بیر یاغی‫ایمیش‫سن و من ایچین چوخلو زحمتلر و باش‫آغریلار یاراتمیشسان. اولسون دئیه‫رم. سن اولماسایدین و سنین ماجرالارین اولماسایدی، بئله بیر حساس بؤلگه‫نین ایداره‫سی، روس و عوثمانلی (اؤلکه‫لرینین) یانیندا چتین ایدی و گرک بیر "قدرخان" یارادایدیم؛ نئیه کی سنین اولدوغون و وجودونلا، هر زامان بیر فیکریم اولسایدی و بیر چتینلیک و مسأله ایله قارشیلاشسایدیم، سنین خوشونت و یاسادیشی اولماق آد-سانیندان یاردیم آلیب و اونو چؤزه بیلردیم(حل ائدردیم). او شؤهرتی اؤزوم سن ایچین دوزه‫تدیم، ایندی ایسه سنه میننتلی‫یم و بونون شوکرونو ائدیرم.
او چاغا قدر اؤز قورخمازلیق و شهامتلرینی افسانه‫لرده گؤرن قدرخان، اؤزونو باشقا بیر گوج و قودرت الینده، بوتون حاللاردا، بیر آلت، وسیله و اویونجاق اولدوغونو بیلندن سونرا، بللی دیر کی نه گونه دوشدو! دئییلیر کی گئدیب و اؤز یاشامینین قالانی‫نی عوزلت و بوجاق‫دا گئچیرتدی.

***

یوخاری‫دا کی گئرچک حیکایه‫نی "مسعود بهنود" اؤز 1380جی ایلینین یای سونوندا یازدیغی "امیر نظام و نظم نوین جهانی" آدلی یازیسیندان("اون بیر سئپتامبر دان سونرا/پس از یازده سپتامبر" کیتابی) تورکجه‫یه چئویرمیشم. مسعود بهنود قدرخانی اوساما بین‫لادن و طالیبانا، و امیرنیظامی دا آمئریکانین باشچیلارینا اوخشاتمیشدیر. من ایسه بو بؤلمه‫نی آذربایجان تاریخینه ایلیشگی‫لی اولماغینا گؤره، تورکجه‫یه چئویردیم؛ یوخسا بیر سایی سایتلار، بیلر-بیلمز قدرخان یارانماغینین گرکلی-گرکسیز اولدوقلارینا ائتدیگی یئرسیز دانیشیقلارا گؤره یوخ!