قیش سونونون 25 جی گونو، پروین اعتصامی نین آنادان اولماغینین یوزونجو ایلدؤنومو دور. پروین آدینی تخللوص ائدن رخشنده اعتصامی 1385 نجی گونش هیجری ایلینده، تبریز ده اختر فتوحی تبریزی آدلی بیر آذربایجانلی آنادان و کؤکو آشتییانلی و تبریز ده یاشایان یوسوف اعتصام الملک دن، دونیایا گؤز آچدی. او اؤز عاییله سینین تک بیر قیزی ایدی و 4 قارداش وار ایدی. او بئش یاشلیغیندا عاییله سی ایله تئهرانا گلدی و 1303 جو ایل ده، آمئریکالیلار اوخولوندا ، اؤیرتیملری نی بیتیردی. 28 یاشیندا آتاسینین ایصرارینا گؤره بیر ژاندارملا ائولندی؛ آنجاق او بیر موعتاد و عرقخور و اخلاقسیز آدام ایدی و بیر ایلدن سونرا اوندان بوشاندی.و بو نا گؤره بیر شئعری ده وار دیر:
ظولوم دور بیر قفسه آتماق
لئش یئیه ن ایله بیر شکر سؤز قوشو
(ظلم است در یکی قفس افکندن – مردارخوار و مرغ شکر خارا)
پروینین آتاسی، 1316 نین قیش ایلکینده، وفات ائتدی و او اویغون اولمایان ائولنمکین آرادان گئتمک ده اولان کدری، یئرینی آتانی الدن وئرمک اوزگونلوگونه وئردی. پروین بو اولایی اؤز ویران اولماغینین نه دنی بیلیر:
آتا، سنین تورپاغینا، اجلین ووردوغو تیشه
منیم ویرانلیغیمین تیشه سی اولدو
(پدر آن تیشه که بر خاک تو زد دست اجل - تیشه ای بود که شد باعث ویرانی من)
1318 جی ایل ده نئچه آی یوکسک بیلیمساراییندا کی کتاب ائوی نین کتابچی سی اولدو و سون دا ، 1320 جی ایلین یاز ایلکینین 15 جی گونونده، حصبه مرضینه گؤره آناسی، اختر خانیمین نین قوجاغیندا، جانینی جان وئرن تانری یا باغیشلادی.
همشهری گونده لیکی نین پروین اعتصامی یوز ایلینجی دوغوم گونونون آنما حاققیندا یاییلمیش اؤزل کیتابینین، سید علی موسوی گرمارودی الی ایله یازیلمیش اؤنسوز ده بئله دئییلمیش:
« ادبیات تاریخینده (فارس ادبیاتی) تانیدیغیمز بوتون شاعیره لر آراسیندا، "پروین" سؤز حیشمتی، داورانیش بؤیوکلوگو، دانیشیق تقواسی و درین اینسالیغا گؤره، اؤز شئعر توپلوسونون شهادتی ایله، تایسیز دیر.
ایرانین شئعری(فارسجا شئعر*) اؤز اعتبارینی کیشیلردن آلماغینا باخمایاراق، قادینلار طرفیندن ایسه، آیری و اوزاق قالمامیشدیر.
اوزاق گئچمیشلر ده، "رایعه بنت کعب قوصداری"، "گنجه لی مهستی"، و سونرالار "زئیب النیساء" و "کوردوستانلی مستوره" و "اصفهانلی ژاله" و ...کیمی قادینلار وار ایمیشلار؛ آنجاق گئرچک سؤز بو دور کی اونلارین هئچ بیری سی ، پروین اعتیصامی نین آیاغینا یئتیشمزلر.»
گرمارودی نین یازدیغی اؤنسوزه گؤره پروین اؤز شئعرلرینده، سعدی کیمی اسکی شاعیرلر و یا یئنی فورما شئعرلرینی دهخدا نین موسممط دئمک سبکی و مئتودوندان تقلید ائدیرمیش و بونو آرتیرماق لازیم کی، دهخدا دا، اؤز آدلیم شئعرینده ، تورک شاعیر "رجایی زاده اکرم"ـین یولونو گئمیش ایمیش.
من ده "پروین اعتصامی" نین شئعرلریندن خوشوم گلر و بونون اصلی دلیلی اونون شئعرلرینده کی اخلاقی، توپلومسال و اینسانی سؤزلر و اونون جامیعه ده اولان یوخسول آداملارین طرفینده اولماغی دیر. و البته کی او اؤز شئعرلرینده همیشه شاهلیق سیستئمی نی سورغو آلتینا آپاریب و بو اونون ریضاخان کیمی بیر دیکتاتور دؤنمینده یاشاماق ایچین، آلقیشلامالی دیر.
دئمه دیگیم بیر سؤز قالدی. ائله کی گؤردوک پروینین آناسی تورک ایمیش و عؤمورونون ایلک بئش ایلینی تبریز ده اولموش و بونا گؤره یقین کی او تورکجه بیلیرمیش و سیز ایسه بو سورغونوز واردیر کی او نئیه تکجه فارسجا شئعر دئییبدیر. منجه شاعیرلرین ذاتیندا شاعیرلیک و دویغوساللیق واردیر و اونلار دونیانین هر بیر یئرینده اولسالار شاعیر اولاجاقلار و بو اونلارین آنادیلینه آسیلی دئییل؛ آنجاق کئشگه رحمتلیک پروین اعتصامی تورکجه ادبیاتینین دا اختری** اولاردی و بو فیکری ائدین اونون کیمی یئتنکلر اؤز آنادیللرینه ده، شئعر دئییب یازسالار، آنادیلیمیزده کی سوسوزلوق، ساده جه آرادان گئتمه لی دیر.
البته بیر سؤز ده واردیر؛ شهریار ایسه، "حیدربابا یا سلام"، تورک و دونیا ادبیاتینین شاه اثریندن اؤنجه ، فارسجا شئعر دئیه رمیش و بو رضاخان دؤنمینین، آذربایجان و تورک دیلی نه اولان باسقیلارلا، ایلیشکی لی ایمیش و اولا بیلر، گنجلیک ده یالان دونیادان کؤچموش پروین ده بونا گؤره تورکجه شئعر دئمه میش و شهریار کیمی سونرالار آناسینین ایستکی نه گؤره، حیدربابا کیمی بیر اثر یارادایمیش. هر حالدا کئشگه او تئز اؤلمه سه یدی؛ تانری رحمت ائله سین.
*) گونئي آذربايجانين شئعر دونياسيندا، ده يه رلي شئعرلرين صاحيبي اولان قادينلارين سايي سي آز دئييل و بو او باخيمدان اؤنملي دير كي آذربايجانين ساوادلي قادينلارينين فاييزي كيشي لردن چوخ آز دير. بو شاعيره لرين آدي ايندي ذئهنيمده ديرلر: حكيمه بولوري، مدينه گولگون، اوسكولو مرضيه احمدي، خيياولي نيگار و ... . «قادينجا( تورك قادينين چاغداش شئعري)» دا آرتيق بيلگي لر اوخويابيلرسينيز.
1318 جی ایل ده نئچه آی یوکسک بیلیمساراییندا کی کتاب ائوی نین کتابچی سی اولدو و سون دا ، 1320 جی ایلین یاز ایلکینین 15 جی گونونده، حصبه مرضینه گؤره آناسی، اختر خانیمین نین قوجاغیندا، جانینی جان وئرن تانری یا باغیشلادی.
همشهری گونده لیکی نین پروین اعتصامی یوز ایلینجی دوغوم گونونون آنما حاققیندا یاییلمیش اؤزل کیتابینین، سید علی موسوی گرمارودی الی ایله یازیلمیش اؤنسوز ده بئله دئییلمیش:
« ادبیات تاریخینده (فارس ادبیاتی) تانیدیغیمز بوتون شاعیره لر آراسیندا، "پروین" سؤز حیشمتی، داورانیش بؤیوکلوگو، دانیشیق تقواسی و درین اینسالیغا گؤره، اؤز شئعر توپلوسونون شهادتی ایله، تایسیز دیر.
ایرانین شئعری(فارسجا شئعر*) اؤز اعتبارینی کیشیلردن آلماغینا باخمایاراق، قادینلار طرفیندن ایسه، آیری و اوزاق قالمامیشدیر.
اوزاق گئچمیشلر ده، "رایعه بنت کعب قوصداری"، "گنجه لی مهستی"، و سونرالار "زئیب النیساء" و "کوردوستانلی مستوره" و "اصفهانلی ژاله" و ...کیمی قادینلار وار ایمیشلار؛ آنجاق گئرچک سؤز بو دور کی اونلارین هئچ بیری سی ، پروین اعتیصامی نین آیاغینا یئتیشمزلر.»
گرمارودی نین یازدیغی اؤنسوزه گؤره پروین اؤز شئعرلرینده، سعدی کیمی اسکی شاعیرلر و یا یئنی فورما شئعرلرینی دهخدا نین موسممط دئمک سبکی و مئتودوندان تقلید ائدیرمیش و بونو آرتیرماق لازیم کی، دهخدا دا، اؤز آدلیم شئعرینده ، تورک شاعیر "رجایی زاده اکرم"ـین یولونو گئمیش ایمیش.
من ده "پروین اعتصامی" نین شئعرلریندن خوشوم گلر و بونون اصلی دلیلی اونون شئعرلرینده کی اخلاقی، توپلومسال و اینسانی سؤزلر و اونون جامیعه ده اولان یوخسول آداملارین طرفینده اولماغی دیر. و البته کی او اؤز شئعرلرینده همیشه شاهلیق سیستئمی نی سورغو آلتینا آپاریب و بو اونون ریضاخان کیمی بیر دیکتاتور دؤنمینده یاشاماق ایچین، آلقیشلامالی دیر.
دئمه دیگیم بیر سؤز قالدی. ائله کی گؤردوک پروینین آناسی تورک ایمیش و عؤمورونون ایلک بئش ایلینی تبریز ده اولموش و بونا گؤره یقین کی او تورکجه بیلیرمیش و سیز ایسه بو سورغونوز واردیر کی او نئیه تکجه فارسجا شئعر دئییبدیر. منجه شاعیرلرین ذاتیندا شاعیرلیک و دویغوساللیق واردیر و اونلار دونیانین هر بیر یئرینده اولسالار شاعیر اولاجاقلار و بو اونلارین آنادیلینه آسیلی دئییل؛ آنجاق کئشگه رحمتلیک پروین اعتصامی تورکجه ادبیاتینین دا اختری** اولاردی و بو فیکری ائدین اونون کیمی یئتنکلر اؤز آنادیللرینه ده، شئعر دئییب یازسالار، آنادیلیمیزده کی سوسوزلوق، ساده جه آرادان گئتمه لی دیر.
البته بیر سؤز ده واردیر؛ شهریار ایسه، "حیدربابا یا سلام"، تورک و دونیا ادبیاتینین شاه اثریندن اؤنجه ، فارسجا شئعر دئیه رمیش و بو رضاخان دؤنمینین، آذربایجان و تورک دیلی نه اولان باسقیلارلا، ایلیشکی لی ایمیش و اولا بیلر، گنجلیک ده یالان دونیادان کؤچموش پروین ده بونا گؤره تورکجه شئعر دئمه میش و شهریار کیمی سونرالار آناسینین ایستکی نه گؤره، حیدربابا کیمی بیر اثر یارادایمیش. هر حالدا کئشگه او تئز اؤلمه سه یدی؛ تانری رحمت ائله سین.
*) گونئي آذربايجانين شئعر دونياسيندا، ده يه رلي شئعرلرين صاحيبي اولان قادينلارين سايي سي آز دئييل و بو او باخيمدان اؤنملي دير كي آذربايجانين ساوادلي قادينلارينين فاييزي كيشي لردن چوخ آز دير. بو شاعيره لرين آدي ايندي ذئهنيمده ديرلر: حكيمه بولوري، مدينه گولگون، اوسكولو مرضيه احمدي، خيياولي نيگار و ... . «قادينجا( تورك قادينين چاغداش شئعري)» دا آرتيق بيلگي لر اوخويابيلرسينيز.
**) پروین اعتصامی، مزار داشی ایچین سؤیله دیگی بیر شئعر ده ، اؤزونه "اختر چرخ ادب"(ادبیات گؤیونون اولدوزو) دئمیشدیر.
No comments:
Post a Comment